________________
૧૫ર
ભગવાન બુદ્ધ
આ પ્રસંગે ઝઘડાખોર ભિક્ષુઓને સીધા કરવા માટે ઉપાસકેએ તેમનો બહિષ્કાર કરવો અને તેઓ સીધા થાય એટલે ગમે તે રીતે ઝઘડે પતાવો, એ બતાવવાના હેતુથી મહાવગ્નના કર્તાએ આ વાર્તા રચી છે એવું સિદ્ધ થાય છે. આવા નજીવા ઝઘડાનું સંધ પર અનિષ્ટ પરિણામ થવું બિલકુલ શક્ય નહેતું.
ભિક્ષણસંઘની સ્થાપના ભિક્ષુણીસંઘની સ્થાપનાની હકીકત ચુલ્લવષ્યમાં આવી છે તેને સાર આ પ્રમાણે છે –
ભગવાન બુદ્ધ કપિલવસ્તુ આગળ નિગ્રોધારામમાં રહેતા હતા, ત્યારે મહાપ્રજાપતી ગોતમી ભગવાન પાસે આવીને બોલી, “ભદન્ત, સ્ત્રીઓને આપણું સંપ્રદાયમાં પ્રવજ્યા લેવાની રજા આપો.” ભગવાને તે વિનંતીને ત્રણ વખત અસ્વીકાર કર્યો, અને તેઓ ત્યાંથી વૈશાલી આવ્યા. મહાપ્રજાપતી ગાતમી પોતાનું કેશવપન કરીને અને ઘણી સાથે સ્ત્રીઓને સાથે લઈને ભગવાનની પાછળ વૈશાલી આવી. પ્રવાસથી તેના પગ સૂજી ગયા હતા; શરીર ધૂળ ધૂળ બની ગયું હતું. અને તેના મોઢા ઉપર ઉદાસીનતા છવાઈ ગઈ હતી. તેને જોઈને આનંદે તેના દુ:ખનું કારણ પૂછ્યું. “સ્ત્રીઓને બૌદ્ધ સંપ્રદાયમાં પ્રવજ્યા લેવાની ભગવાન રજા આપતા નથી તેથી હું દુઃખી થઈ છું,” એમ ગોતમીએ કહ્યું. તેને ત્યાં જ રેકાવાનું કહીને આનંદ ભગવાન પાસે ગયો અને સ્ત્રીઓને પ્રવ્રયા લેવાની રજા આપો એવી તેણે ભગવાનને વિનંતિ કરી. ભગવાને એ વાતની ના પાડી ત્યારે આનંદે કહ્યું, “ભદન્ત, તથાગત નિવેદન કરેલા ધર્મસંપ્રદાયમાં ભિક્ષુણી થઈને કોઈ સ્ત્રી સ્ત્રોતઆપત્તિફલ, સકૃદાગાફિલ, અનાગાફિલ, અને અહલ્ફલ * પ્રાપ્ત કરી શકે કે નહિ?” “કરી શકે,” એવો જવાબ ભગવાને આપ્યો, ત્યારે આનંદે
* આ ચાર ફળાનું સ્પષ્ટીકરણ આ જ પ્રકરણમાં આગળ આપ્યું છે. પૃ. ૧૬૧-૧૬૨ જુએ.
