________________
૧૪૨
ભગવાન બુદ્ધ
સંઘની રચના પિતાને સંઘ કાર્યક્ષમ થાય એટલા માટે ભગવાન બુદ્ધ ખૂબ સંભાળ લીધી. તેણે સંઘની રચના એવી કરી કે પોતાની પાછળ તેની એકતા અખંડિત રહે અને તે વડે લેકસેવા એકધારી થઈ શકે. વજજીઓનાં ગણરાજ્યોના નેતાઓ એકઠા થઈને જે રીતે વિચારવિનિમય કરતા અને એકબીજાના હિતને માટેના નિયમો જે રીતે ઘડતા, તે જ પદ્ધતિ થોડાઘણા ફેરફાર સાથે ભગવાન બુદ્ધે પોતાના ભિક્ષુસંઘને લાગુ કરી હશે, એમ મહાપરિનિખાન સુત્તની શરૂઆતમાં કરેલા વક્તવ્ય ઉપરથી દેખાઈ આવે છે.
વસ્યકાર બ્રાહ્મણ બુદ્ધની પાસે આવે છે અને વાજીઓ ઉપર ચઢાઈ કરવાનો પોતાના માલિક-અજાતશત્રુ–નો વિચાર ભગવાનને જણાવે છે. ભગવાન વસ્યકાર બ્રાહ્મણને કહે છે કે અમે બનાવેલા. સાત નિયમને અનુસરીને જ્યાં સુધી વજજીઓ ચાલશે, ત્યાં સુધી તેમને જીતવા અશક્ય છે. વસ્યકારના ચાલ્યા ગયા પછી ભગવાન બુદ્ધ સંઘને કહે છે: “હે ભિક્ષુઓ, હું તમને અભિવૃદ્ધિના સાત નિયમે કહું છું. (૧) જ્યાં સુધી ભિક્ષુઓ વારંવાર એક જગ્યાએ ભેગા થશે, ત્યાં સુધી તેમની અભિવૃદ્ધિ જ થશે, પરિહાનિ (નુકસાન) નહિ થાય. (૨) જ્યાં સુધી ભિક્ષુઓ એક વિચારથી ભેગા થશે અને પિતાનાં સંઘર્મોને એકદિલથી નિશ્ચય કરીને જ છૂટા થશે, ત્યાં સુધી ભિક્ષુઓની અભિવૃદ્ધિ જ થશે, પરિહાનિ નહિ થાય. (૩) જ્યાં સુધી સધે નહિ કરેલો નિયમ, કર્યો છે, એમ ભિક્ષુઓ કહેશે નહિ અને કરેલા નિયમનો ભંગ કરશે નહિ, તેમ જ નિયમનું રહસ્ય સમજીને તે પ્રમાણે વર્તશે, ત્યાં સુધી ભિક્ષઓની અભિવૃદ્ધિ જ થશે, પરિહાનિ નહિ થાય. (૪) જ્યાં સુધી ભિક્ષુઓ વૃદ્ધ, શીલવાન આગેવાનને માન આપશે, (૫) જ્યાં સુધી ભિક્ષુઓ ફરી ફરીને જાગતી તૃષ્ણને વશ થશે નહિ, (૬) જયાં સુધી ભિક્ષુઓ એકાંતવાસને રસ જાળવશે, (૭) જ્યાં સુધી નહિ આવેલા સુત
