________________
શ્રાવકસંઘ
૧૩૫
ઐતિહાસિક કસોટી યશ અને બીજા ૫૪ જુવાને ભિક્ષુઓ થયા તે પ્રસંગથી અહીં સુધી કથન કરેલો ઉલ્લેખ મહાવર્ગોમાંથી સારાંશરૂપે લીધે છે. હવે આ કથાને ઐતિહાસિક કસોટીએ તપાસવી જોઈએ. બધિસત્વે ઉરુવેલામાં તપશ્ચર્યા કરી અને તત્વબોધ પ્રાપ્ત કરી લીધું તેથી ભગવાન બુદ્ધને ઉવેલાના પ્રદેશનું સારી પેઠે જ્ઞાન હોવું જોઈએ. ઉરુવેલ કાશ્યપ અને તેના બે નાના ભાઈઓ હજાર જટાધારી શિષ્યો સાથે તે જ મુલકમાં રહેતા હતા. તેમને અદ્દભુત ચમત્કાર બતાવીને પિતાના શિષ્ય બનાવવાની ભગવાનની ઇચ્છા હશે, તે તેમને મૂકીને ભગવાન કાશી સુધી શા માટે ગયા? પિતાને ધમ પંચવર્ષીય વિના બીજા કાઈ નહિ જાણી શકે, એવું તેમને શા માટે લાગ્યું? તે વખતે તેમનામાં અદ્દભુત ચમત્કાર બતાવવાની શક્તિ ન હતી, પણ કાશીએ જઈને પંચવર્ગીઓને ઉપદેશ આપ્યા પછી તે તેમનામાં આવી, એમ સમજવું?
ઋષિપત્તનમાં પંચવર્ષીય ઉપરાંત જે પંચાવન ભિક્ષુઓ બુદ્ધને મળ્યા, તેમાંના ફક્ત પાંચનાં જ નામ મહાવગ્નમાં આપેલાં છે; બાકીનાં પચાસમાંથી એકેનું નામ તેમાં નથી. તેથી ભિક્ષુઓની સંખ્યા વધારવા માટે પચાસનો ઉમેરે કર્યો હોવો જોઈએ એમ લાગે છે.
રસ્તામાં ત્રીસ જુવાન સ્ત્રીઓ સાથે ક્રીડા કરતા હતા ત્યારે ક્ષણાર્ધમાં ભગવાન બુદ્ધ તેમને ભિક્ષુઓ બનાવ્યા, એ સંભવતું નથી. તેમ કરવું હોત, તો ઉરુ વેલાથી કાશી જવાની તકલીફ તેમણે શા માટે લીધી? ઉરુલાની આસપાસ વિલાસ કરતા બીજા જુવાને તેમને મળ્યા ન હોત? વચ્ચે જ આ ત્રીસ જુવાનની કથા શા માટે ઘુસાડી છે, તે સમજાતું નથી.
ભગવાન બુદ્ધ એક હજારને ત્રણ જટિલને ભિક્ષુઓ બનાવીને–
* “બુદ્ધલીલા સારસંગ્રહ ', પૃ. ૧૬૦-૧૬૫, અને “બૌદ્ધસંઘનો પરિચય” પૃ. ૭-૮ જુઓ.
ભs,
