________________
ભગવાન બુદ્ધ
66
ભગવાન સચ્ચકને કહે છે, “હું અગિવેસ્સન, મારા શાકથ પિતાના ખેતરમાં કામ ચાલતું હતું ત્યારે જંબુવૃક્ષની શીતળ છાયામાં મેસીને પ્રથમ ધ્યાન પ્રાપ્ત કરી લીધાનું મને સ્મરણ થયું અને તે સ્મરણને અનુસરીને મારી એવી માન્યતા થઈ કે મેધના માર્ગ એ જ હાવા જોઇએ. અને જે સુખ મેાજશેાખના પદાર્થાના ઉપભાગ વિના અને અકુશલ વિચારામાંથી મળે છે, તે સુખથી મારે શા માટે ડરવું આવે! વિચાર મારા મનમાં જાગ્યે અને તે પછી આ સુખથી હું કદી નહિ કરું એવા નિશ્ચય મેં કર્યાં. પરંતુ તે સુખ ખૂબ જ કૃશ થયેલા શરીરવડે મેળવી શકાય તેવું નહેતું. તેથી થાડા થાડા આહાર લેવાને વિચાર કરીને હું તેમ કરવા લાગ્યા. તે વખતે પાંચ ભિક્ષુએ મારી સેવા કરતા હતા; કારણ કે તેને એમ લાગતું હતું કે, મને જે ધમતા ખાધ થશે તે હું તેમને શીખવીશ. પણ જયારે મે' ખારાક લેવા માંડયો (તપશ્ચર્યાં છેાડી દીધી) ત્યારે આ ગોતમ તપશ્ચર્યાથી ભ્રષ્ટ થઈ ને ખાનપાન તરફ વળ્યા છે, એમ લાગવાથી તે પાંચ ભિક્ષુએ મારાથી કંટાળીને ચાલ્યા ગયા.” તાપણુ ખેાધિસત્ત્વને નિશ્ચય ચત્યેા નહિ, તપશ્ચર્યાંના મા છેડીને સાદા ધ્યાનમાર્ગ વડે જ તત્ત્વખાધ પ્રાપ્ત કરવા જોઇએ, એ ખાખત વિષે એમની ખાતરી થઈ.
૧૧૪
માયુદ્ધ
આ પ્રસંગે ધિસત્ત્વ સાથે મારે યુદ્ધ કર્યાનું કાવ્યાત્મક વર્ણન મુન્દ્વચરિતાદિ ગ્રથામાં મળી આવે છે. તેનું મૂળ સુત્તનિપાતના પધાનસુત્તમાં છે. તે સુત્તને અનુવાદ અહીં આપું છું:--
(૧) નૈરંજન નદીને કાંઠે તપશ્ચર્યાની શરૂઆત કરીને નિર્વાણુપ્રાપ્તિ માટે મેટા ઉત્સાહથી હું ધ્યાન કરતા હતા ત્યારે—
(૨) માર કરુણુસ્વર કાઢતા મારી પાસે આવ્યા. (તે ખેલ્યુ) તું કૃશ અને દુ` છે. મરણ તારી પાસે છે.
