________________
૧૧૨ -
ભગવાન બુદ્ધ
અરણ્યમાં કે વૃક્ષ નીચે લોકે દેવતાઓને બલિદાન આપે છે અથવા જે સ્થાને અત્યંત ભયંકર છે એમ ગણે છે, તે સ્થાનોમાં હું (એકાકી) રહેતા હતા; કારણ કે ભયભૈરવ કેવું હોય છે તે જોવાની મારી ઇચ્છા હતી. એવી જગ્યાએ હું રહેતો હતો ત્યારે કઈક હરણ તે બાજુએ થઈને જતું, કઈક મેર સૂકું લાકડું નીચે પાડતો, અથવા વૃક્ષનાં પાંદડાં પવનથી હલી ઊઠતાં. આ પ્રસંગે મને લાગતું કે ભયભૈરવ તે આ જ છે. પછી હું કહેતા કે ભયભૈરવની ઈચ્છા રાખીને જ હું આ જગ્યાએ આવ્યો છું, તેથી આ સ્થિતિમાં હું છું ત્યારે જ મારે તેનો નાશ કરવો જોઈએ. હું ચાલતું હોઉં ત્યારે એ ભયભૈરવ આવે તે ચાલતાં ચાલતાં જ હું તેનો નાશ કરતે. જ્યાં સુધી તેને નાશ નહિ થાય ત્યાં સુધી હું ઊભો રહેતો નહિ, બેસતા નહિ કે પથારીપર સૂતે નહિ. જે પેલે ભયભૈરવ હું ઊભો હોઉં ત્યારે આવે તે ઊભે હેઉં ત્યારે જ હું તેનો નાશ કરતો. જ્યાં સુધી તેનો નાશ નહિ થાય ત્યાં સુધી હું ચાલતું નહિ, બેસતે નહિ, કે પથારી પર સૂતો નહિ. હું બેઠે હોઉં ત્યારે ભયભૈરવ આવે તે હું સૂતે નહિ, ઊભે રહેતે નહિ, કે ચાલતા નહિ. બેઠા બેઠે જ હું તેને નાશ કરતો. પથારી પર પડયો હોઉં ત્યારે તે આવે તે હું બેસતા નહિ, ઊભો રહેતો નહિ કે ચાલતા નહિ; પથારી પર પડઘો પડ્યો જ હું તેનો નાશ કરતો.”
રાજગ બોધિસત્વ કેવળ હઠયોગ અને તપશ્ચર્યાઓમાં જ પોતાને બધે સમય વિતાડતા હતા એમ નથી. તેમ કરવું કઈ પણ તપસ્વીઓ માટે શક્ય ન હતું. વચ્ચે વચ્ચે તેમને સારો ખોરાક લેવો પડતો. શરીરમાં થોડી શક્તિ આવે એટલે ફરી પાછા તેઓ ઉપવાસાદિક વડે દેહદમન કરતા. બોધિસત્વે સાત વર્ષના કાળમાં મુખ્યત્વે તપશ્ચર્યા કરી હોવા છતાં, વચ્ચે વચ્ચે તે સારે ખોરાક લેતા હતા અને શાંત સમાધિને પણ અનુભવ કરતા હતા, એમાં શંકા નથી.
