________________
ભગવાન બુદ્ધ
તે આગળ જતાં બુદ્ધ થયા પછી બોધિસ શોધી કાઢેલ મધ્યમ માર્ગને અર્થ બરાબર સમજાશે. -
રાહુલકુમાર બેધિસત્ત્વનાં લગ્ન જુવાનીમાં જ થયાં હતાં અને ગૃહત્યાગ કરતાં પહેલાં તેને રાહુલ નામનો એક પુત્ર જન્મ્યો હતો. એ વાતને ત્રિપિટકમાં અનેક જગ્યાએ આધાર મળી આવે છે. જાતકની નિદાનકથામાં લખ્યું છે કે રાહુલકુમાર જે દિવસે જન્મે તે જ દિવસે બધિસરવે ગૃહત્યાગ કર્યો. પણ બીજા અકથાકારોનું કહેવું એવું જણાય છે. કે રાહુલકુમારના જન્મ પછી સાતમે દિવસે બોધિસત્વે ગૃહત્યાગ કર્યો. આ બંને વિધાને માટે પ્રાચીન સાહિત્યમાં આધાર મળતો નથી. એટલું ખરું કે ગૃહત્યાગ કરતાં પહેલાં બોધિસત્વને રાહુલ નામને દીકરો હતો. ગોતમ બોધિસત્ત્વ જ્યારે બુદ્ધ થઈને કપિલવસ્તુ આવ્યા ત્યારે તેણે રાહુલને દીક્ષા આપી, એવાં વર્ણન મહાવગમાં અને બીજી જગ્યાએ જડે છે. તે વખતે રાહુલ સાત વર્ષનો હતે, એમ અદકથાઓમાં અનેક જગ્યાએ કહ્યું છે. રાહુલને ભગવાને શ્રામણેર કર્યો હતો કે નહિ અને તે વખતે તે કેટલી ઉમરને હશે, તેને વિચાર છઠ્ઠા પ્રકરણમાં કરવામાં આવશે. કારણ કે શ્રામણેરને ભિક્ષુસંધા સાથે સંબંધ આવે છે.
રાહુલમાતા દેવી રાહુલની માતાને મહાવગ્નમાં અને જાતકઅદકથામાં બધે રાહુલમાતા દેવીના નામથી ઓળખાવી છે, યસોધરા (યશોધરા) એ તેનું નામ ફક્ત અપદાનગ્રંથમાં મળે છે. જાતકની નિદાનકથામાં કહ્યું છે કે, “ જ્યારે અમારે બોધિસત્ત્વ લુંબિની વનમાં જન્મે તે જ વખતે રાહુલ માતા દેવી, છન્ન અમાય, કાળુદાયિ (કાળા ઉદાયિ) અમાત્ય, કંથક અધરાજા (બુદ્ધગયાનો), મહાબોધિવૃક્ષ અને ચાર નિધિકુંભી (દ્રવ્યથી ભરેલી કાઠીઓ) એ બધાં પેદાં થયાં.” આમાં બેધિવૃક્ષ અને દ્રવ્યની કાઠીઓ તે જ વખતે પેદા થયાં, એ કેવળ
