________________
ગોતમ બેધિસત્વ કે હમણાંના પટેલને રાજકીય અધિકાર ઘણું ઓછી છે, જ્યારે શાક્યોને તે બહોળા પ્રમાણમાં મળતા હતા. પોતાની જમીનના ગણોતિયા અને મજૂરોનો ન્યાય તેઓ પોતે કરતા અને પોતાના દેશની અંતર્ગત વ્યવસ્થા સંસ્થાગારમાં એકત્ર મળીને સંભળતા. અંદર અંદર કાંઈ ઝઘડો જાગે તે તેનો નિકાલ તેઓ પોતે જ આપતા. ફક્ત કેઈને હદપાર કરવું હોય કે ફાંસીએ ચડાવવો હોય તે તે માટે તેમને કેસલરાજાની રજા લેવી પડતી. આ વાત ચૂળસકસુત્તના નીચેના સંવાદ પરથી સ્પષ્ટ થશે –
ભગવાન કહે છે, “હે અગ્નિવેલ્સન, પર્સનદિ કેસલ જેવા કે મગધના અાતશત્રુ જેવા મૂર્ધાભિષિક્ત રાજાને પોતાની પ્રજામાંથી કઈ ગુનેગારને દેહાંતશિક્ષા આપવાને, દંડ કરવાને કે હદપાર કરવાને પૂર્ણ અધિકાર છે કે નહિ? '
સચ્ચક, “હે ગોતમ, વલ્લ અને મલ્લ એ ગણરાજાઓને પણ પોતાના રાજયના અપરાધીઓને ફાંસીએ ચડાવવાને, દંડ કરવાને અથવા હદપાર કરવાનો અધિકાર છે, તો પછી પસેનદિ કેસલ રાજાને કે અજાતશત્રુને આ અધિકાર છે, એ કહેવાની જરૂર નથી જ.'
આ સંવાદ પરથી જણાશે કે ગણરાજ્યમાં ફક્ત વજીઓનું અને મલ્લનું જ પૂર્ણ સ્વાતંત્ર કાયમ હતું, અને શાક, કાલિય, કાશી, અંગ ઈત્યાદિ ગણરાજાઓને અપરાધીને દેહાંત શાસન આપવાને, મે દંડ કરવાનો કે હદપાર કરવાનો અધિકાર રહ્યો નહતો. તે માટે શાક્ય, કાલિય અને કાશી એ ગણરાજાઓમાં કેસલરાજાઓની અને અંગ ગણરાજાઓને મગધરાજાની રજા લેવી પડતી હતી.
| માયાદેવીની માહિતી બોધિસત્ત્વની માની ઘણું જ ઓછી માહિતી મળે છે. તેનું નામ માયાદેવી હતું એમાં શંકા નથી. પણ શુદ્ધોદનનું લગ્ન કઈ - ઉમરમાં થયું, અને માયાદેવીએ પિતાની ઉમરના કેટલામે વરસે બેધિસત્વને જન્મ આપે, વગેરે વિગતે ક્યાંય જડતી નથી. અપદાન