________________
૨૬૮ ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ
૨. અવર્ણ, વર્ણ, ઉવર્ણ, કે અવર્ણની પછી સવર્ણ સ્વર આવે તે બે સ્વર મળીને દીર્ઘ સ્વરરૂપ એક આદેશ થાય છે. દાખલા –
અધમ+અધમ અધમાધમ શ્રી+ઈશ=શ્રીશ મહા+આશય મહાશય ભાનુ+ઉદય ભાનૂદય | કવિ+ઈશ્વર કવીશ્વર
સિંધુ+ઊર્મિ=સિંઘર્મિ પિતૃઋણ=પિતણ ( ગુજરાતીમાં વપરાતું નથી.)
૩. અવર્ણની પછી ઇવર્ણ, ઉવર્ણ, કે અવર્ણ આવે તે બે મળીને પર સ્વરના ગુણરૂપ એક આદેશ થાય છે.
ઇવર્ણને ગુણ એ, ઉવર્ણને એ, અને ત્રાવણને અર્ છે.
અવર્ણનું કંઠસ્થાન અને ઈવનું તાલુસ્થાન છે માટે એ બે મળીને “એ” થાય છે; કેમકે “એનું સ્થાન કંઠતાલુ છે. એ જ પ્રમાણે એનું સ્થાન કંઠૌષ્ઠ છે (“અ”નું કંઠ+“ઉનું એડ્ઝ). દાખલા:
ગજ+ઈન્દ્ર=ગજેન્દ્ર | રમા+ઈશ=રમેશ ચન્દ્ર+ઉદય=ચન્દ્રોદય | ગંગા+ઉદક=ગંગાદક ઉત્તમ+ઉત્તમ–ઉત્તમોત્તમ કૃષ્ણઋદ્ધિ-કૃષ્ણદ્ધિ
વષો+ઋતુ=વર્ષર્ત ૪. અવર્ણની પછી “એ” કે “ઐ” આવે તે બે મળીને “ઐ” અને “એ” કે “ઔ” આવે તે બે મળીને “ઔ થાય છે.
એ એ ઇવર્ણની અને ‘ઓ એ ઉવર્ણની વૃદ્ધિ કહેવાય છે. અવર્ણની વૃદ્ધિ ‘આ’ છે.
સંધિસ્વર-એ, એ, ઓ, ઔ, એ દરેક બે સ્વરના મળેલા હેવાથી સંધિસ્વર કહેવાય છે.
