________________
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
નિશ્ચયનયની દ્રષ્ટિએ વિચાર કરતા પોતાની દ્રષ્ટિએ સત્ય એવો વ્યવહા૨ નય છોડવા યોગ્ય છે. તેથી વ્યવહાર છોડવો પણ વ્યવહારનું ફળ ન છોડવું. નિશ્ચય સુધી પહોંચવું એ વ્યવહારનું ફળ છે. એ નિશ્ચયનયના મૂળભેદ, ભેદનું સ્વરૂપ તથા પ્રયોજન નીચે મુજબ છે. પોતાના આત્મામાં અભેદ કથન કરે તે નિશ્ચયનય છે. તેના મુખ્ય બે ભેદ છે. (૧) અશુદ્ધ નિશ્ચયનય, (૨) શુદ્ધ નિશ્ચયનય.
અશુદ્ધ નિશ્ચયનય સહિત ત્રણ પ્રકારના ભેદરૂપ શુદ્ધ નિશ્ચયનય હોય છે. તેથી કુલ મળીને ચાર પ્રકારના નિશ્ચયનય હોય છે, એમ સમજવું.
૪૦]
(૧) અશુદ્ધ નિશ્ચયનય, (૨) એકદેશ શુદ્ધ નિશ્ચયનય, (૩) શુદ્ધ નિશ્ચયનય અથવા સાક્ષાત્ શુદ્ધ નિશ્ચયનય, (૪) પરમ શુદ્ધ નિશ્ચયનય. આમ, નિશ્ચયનયના ભેદનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે.
:
(૧) અશુદ્ધ નિશ્ચયનય ઃ આત્માની અશુદ્ધ પર્યાયથી આત્માને અભેદ જાણવો અથવા કહેવો તે અશુદ્ધ નિશ્ચયનય છે.
જો આ નય ન માનવામાં આવે તો આત્મા મિથ્યાદ્દષ્ટી છે, તેનો નિર્ણય નહિ થઈ શકે.
બહીરાત્માનો નિર્ણય કરાવતો હોવા છતાં બહીરાત્મપદ હેય હોવાથી આ નય પણ હેય છે.
(૨) એકદેશ શુદ્ધ નિશ્ચયનય : આત્માની એકદેશ શુદ્ધ પર્યાયથી આત્માને અભેદ જાણવો અથવા કહેવો તે એકદેશ શુદ્ધ નિશ્ચયનય છે. જો આ નયને ન સ્વીકા૨વામાં આવે તો, કૃપાળુ દેવ તથા કાનજીસ્વામી સભ્યજ્ઞાની છે; તેનો નિર્ણય નહિ થઈ શકે.
