________________
૩૨].
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
અને જ્ઞાની સત્યરુષોના વચનોનું બહુમાન હોય. હિત શું અને અહિત શું તેની તુલના હોય તો સાચું તત્ત્વ જે અનંતકાળમાં પૂર્વ નથી સમજાયું તે સમજાય છે. વળી જે અંતર ત્યાગ, વૈરાગ્ય વડે રાગદ્વેષનો ઘટાડો આત્મજ્ઞાન અર્થે કરે તેને તે સાધન સફળ છે. રાગ, દ્વેષ, કષાયથી સ્વગુણનીવાતન થવા દેવી તે નિજ સ્વરૂપની અંતરંગ દયા અને તે પોતાના જ્ઞાનની ક્રિયા છે; તીવ્ર કષાય ટાળી અકષાયી થવાના લક્ષે મંદ કષાય કરે, વળી જ્ઞાનક્રિયાથી મોક્ષ છે એવું જો લક્ષ હોય તો તે મંદ કષાય શરૂઆતમાં નિમિત્ત સાધન છે. અલ્ય પણ રાગ, દ્વેષ મારા સ્વભાવમાં નથી અને વર્તનમાં દેખાય તે મારી ભૂલનું કારણ છે એવો વિવેક જેને છે તેને જ્ઞાનક્રિયા સફળ છે. કષાય ટાળવા માટે અંતરંગમાં સમ્યગ્દર્શનનું ગ્રહણ અને મિથ્યાત્વનો ત્યાગ તે પ્રથમ ઉપાય છે. રાગ, દ્વેષ ટાળવા માટે આત્માનું જ્ઞાનવીર્ય (બળ) કામ કરે છે, પણ બાહ્ય દેહાદિની કિયા કામ કરી શકે નહિ.”
ત્યાગ વિરાગ ન ચિત્તમાં, થાય ને તેને શાન; અટકે ત્યાગ વિરાગમાં, તો ભૂલે નિજ ભાન. ૭. આત્માને એકાંતરૂપે સ્વીકાર કરવાથી આત્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી. સમ્યજ્ઞાન માટે ત્યાગ અને વૈરાગ્ય એ બંનેની અનિવાર્યતા હોય છે. સમ્યજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે જીવે પાંચ પાપનો પૂર્ણતઃ કે એકદેશ ત્યાગ કરવો અનિવાર્ય નથી પરંતુ જીવ સાત વ્યસનનો તો નિયમથી ત્યાગી હોવો જોઈએ તથા તે જીવને જ સમ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. પાંચ પાપના આંશિક ત્યાગરૂપ અણુવ્રત
