________________
૩૦]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
સંસારની જ એક દશા છે. આમ, આત્મજ્ઞાનપૂર્વક વૈરાગ્યને જ સફળ કહ્યો છે. તેથી રાગ-દ્વેષને હેય સમજવા જોઈએ. જો કે કદાચિત્ જીવને મંદકષાય હોય તો, તે પણ આત્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિનું પહેલું પગથિયું છે. તેથી કષાયની મંદતાને સંસારનું કારણ જાણી પાપરૂપ તીવ્રકષાયમાં પડવું તો યોગ્ય ન જ કહેવાય.
મેલા વસ્ત્રના મેલને દૂર કરવા માટે પહેલાં પાવડરના પાણીમાં પલાળવામાં આવે છે; જેથી મેલ સહેલાઈથી અને સંપૂર્ણરીતે છૂટી જાય છે. એ જ પ્રમાણે કષાયી જીવે પોતાના કષાયને દૂ૨ ક૨વા માટે સદ્ગુરુના યોગમાં રહી કષાયભાવોને પાતળા ક૨વા જોઈએ, જેથી આત્માનુભવનો માર્ગ મોકળો બની શકે.
આગમમાં પણ આવે છે કે, આત્માની વિશુદ્ધિ થયાં વિના આત્માની શુદ્ધિ થતી નથી તેથી વૈરાગ્યનું મહત્વ જાણવું જરૂરી જ નહિ પણ અનિવાર્ય છે.
સંસારથી ઉદાસીન થવું એટલે વૈરાગ્ય પ્રગટ થવો. ઉદાસીનતાનો અર્થ નિરાશા કે અણગમો ન સમજવો. જેણે સ્વભાવને સાધન બનાવીને પુરુષાર્થ પ્રારંભ કર્યો છે, તેને જ ખરી ઉદાસીનતા પ્રગટે છે. સ્વભાવનું લક્ષ્ય કર્યા વિના, પરથી નજર ફેરવવાનો પ્રયત્ન કરે તો જરૂર નિરાશ થશે, તેનાથી તો તેનો સંસાર વધશે. સ્વભાવને લક્ષ્યમાં લેતાં નિજ સ્વરૂપ સમજાય છે. આમ, સ્વરૂપની સમજણથી પ્રગટ થયેલો વૈરાગ્ય આત્માના આનંદનું કારણ બને છે.
જો આત્મસ્વરૂપ ને સમજ્યા વિના, પરથી જુદો પડવાનો પ્રયત્ન