________________
ગાથા-૬].
-
[૨૯
વૈરાગ્યાદિ સફળ તો, જો સહ આતમજ્ઞાન; તેમજ આતમજ્ઞાનની, પ્રાપ્તિ તણાં નિદાન. ૬ આત્મજ્ઞાનપૂર્વક કષાયોના ઉદયનો અભાવ થવો તે જ વૈરાગ્ય છે. મિથ્યાદિષ્ટીને કષાયના ઉદયનો અભાવ હોતો નથી. કોઈ મિથ્યાદિષ્ટીને જોતા એમ લાગે કે, આ તો અકષાયી જીવ છે. જ્ઞાનીઓએ મિથ્યાદિષ્ટીના એવા દેખાડાના અકષાયને રૂંધાયેલો કષાય કહ્યો છે. જ્યારે કષાયભાવ મંદ ઉદયરૂપ વર્તે ત્યારે આત્માને પોતે અકષાયી છે એવો આભાસ થઈ શકે છે પણ તે ખરી અકષાય દશા હોતી નથી. રૂંધાયેલો કષાયદબાયેલી સ્પ્રીંગ જેવો હોય છે. આત્મજ્ઞાન વિના મંદકષાયથી પુણ્યબંધ કરીને જીવે, સ્વર્ગાદિ ગતિને અનેકવાર પ્રાપ્ત કરી પણ વીતરાગ ધર્મ પ્રાપ્ત ન કર્યો. કષાયની મંદતા તે ધર્મ નથી પણ સાધન છે. જો સાધનને જ સાધ્ય માની લેવામાં આવે તો ક્યારેય સાધ્યની સિદ્ધિ થતી નથી. શાસ્ત્રમાં તો અહીં સુધી કથન આવે છે કે, એવો શુભરાગ કે જે સમ્યજ્ઞાન પ્રગટ થયા પહેલાં અજ્ઞાનીને ઉત્પન્ન થતો નથી અને જેના ફળમાં બંધાયેલા કર્મો પૂર્ણ વીતરાગી દશા અને કેવળજ્ઞાન પહેલાં ઉદયમાં આવતા નથી, તેવો શુભરાગ પણ ધર્મ નથી, મોક્ષનું કારણ નથી. આ વાત તીર્થકર ભગવાનને અનુલક્ષીને કહી છે. કોઈપણ જીવને સમ્યજ્ઞાન પ્રગટ થયા પહેલા તીર્થકર નામકર્મ પ્રકૃતિનો બંધ થતો જ નથી અને પૂર્ણ વીતરાગી થયા વિના તીર્થકર નામકર્મની પ્રકૃતિનો ઉદય આવતો નથી. તેથી તીર્થકર નામકર્મ પ્રકૃતિના કારણભૂત ષોશકારણ ભાવનાને પણ સંસારનું જ કારણ કહી છે. કેમકે તીર્થંકર પદ પણ
