________________
૨૬]
–
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
પોતાનાથી જુદા છે, એવું માત્ર વચનમાં બોલે છે, પણ હકીકતમાં માનતો નથી. તેથી સાચી માન્યતા વિના માત્ર સાચું બોલવું તે સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરાવતું નથી. સ્વ-પરની સાચી શ્રદ્ધા અથવા માન્યતાને સમ્યગ્દર્શન કહેવાય છે. આમ શરીર મારું નથી એમ બોલીને તે રાત્રિભોજન, કંદમૂળ વગેરે અભક્ષ્ય પદાર્થોનો ત્યાગ કરતો નથી અને અભક્ષ્યના ત્યાગની જરૂર છે એમ તે માનતો પણ નથી.
એટલું જ નહીં પોતાને અને પરમાત્માને એક સમાન કહે છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, અજ્ઞાની અને કેવળી ભગવાનમાં દ્રવ્યદૃષ્ટિએ કોઈ ભેદ નથી પરંતુ શુષ્કશાની પર્યાયના ભેદનો પણ સ્વીકાર કરતો નથી. તેથી એમ કહે છે કે, હું પોતે પણ ભગવાન છું. મારે જિનમંદિરમાં જઈને ભગવાનના દર્શન, ભક્તિ, સ્તુતિ, વંદના વગેરે કંઈ કરવાની જરૂર નથી. આ રીતે શુષ્કજ્ઞાની દરેક પ્રકારની શુભક્રિયામાં નિમિત્ત એવાં શુભભાવોનો પણ નિષેધ કરે છે.
આત્મજ્ઞાની અને શુષ્કશાની વચ્ચે બસ એટલું અંતર હોય છે કે, જ્ઞાનીના વ્યવહારિક કથન જેવી શુષ્કશાનીની માન્યતા હોય છે. તથા આત્મજ્ઞાનીની માન્યતા જેવું શુષ્કશાનીનું કથન હોય છે, વ્યવહારિક ભાષા હોય છે. જેમ કે જ્ઞાની વ્યવહારથી એમ કહે છે કે, આ ઘર મારું છે, આ પુત્ર, પત્ની, પરિવાર મારાં છે જ્ઞાનીનું આ કથન તો માત્ર વ્યવહારમાં કહેવા પુરતું હતું પરંતુ શુષ્કજ્ઞાની ઘર, પુત્ર, પરિવારને અંતરંગમાં પોતાના માને છે અને લોક વ્યવહારમાં કહે છે કે તેઓ મારાં નથી.
આત્મજ્ઞાની અંતરંગમાં એમ માને છે કે હું આત્મા જ છું,
