________________
ગાથા-૪].
–
[૨૧
વ્રતાદિ ક્રિયાઓ કરી રહ્યો છું; તેથી મોક્ષમાર્ગ માટે જ્ઞાનની કોઈ જરૂર જ નથી.
જ્ઞાનનો ઉઘાડતો પૂર્વસંચિત જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમથી જ થાય છે. તેથી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની જરૂર જ નથી એમ માનતો હોવાથી, ક્રિયાજડનું બિરુદ પામે છે. આ અજ્ઞાની જગત ક્રિયાજડ જીવના બાહ્ય ચારિત્રને જોઈને તેનાથી આકર્ષિત થઈ જાય છે અને તેને ધર્મ માનીને તેની ભક્તિ કરવાનું ચાલુ કરી દે છે. ધર્મી જીવનું લક્ષણ તો ભેદજ્ઞાન છે. તેવા ભેદજ્ઞાનનો ક્રિયાજડ નિષેધ કરે છે. તે કહે છે કે, મિથ્યાદિષ્ટ દ્રવ્યલિંગી મુનિ અગિયાર અંગ અને નવ પૂર્વના જ્ઞાની હોવા છતાં મોક્ષમાર્ગને પામતા નથી, તેથી તે જ્ઞાનનું કંઈ મહત્વ નથી. પરંતુ બીજી બાજુ એ પણ પરમ સત્ય છે કે મિથ્યાદી દ્રવ્યલિંગી મુનિ અનેક વ્રત કરીને પણ મોક્ષમાર્ગને પામતા નથી. ક્રિયાજડનું ધ્યાન એ વાત પર જતું નથી, તેથી તે પોતાની વ્રતાદિરૂપ ક્રિયાને જ ધર્મ સમજે છે.
આ જે કંઈ પણ બાહ્ય ક્રિયાનું મહત્ત્વ શાસ્ત્રમાં બતાવ્યું છે, તે આત્માના લક્ષ્ય કહ્યું છે, તે વાત પર પણ ક્રિયાજડ ધ્યાન આપતો નથી, ઉપવાસની ક્રિયા તો શરીરથી સંબંધિત છે. ખરેખર ભોજનને નહિ પણ ભોજન સંબંધી મોહ, રાગ તથા દ્વેષને છોડવાનું નામ ઉપવાસ છે. શરીરને વસ્ત્ર રહિત કરવાનું નામ મુનિવ્રત નથી પણ આત્માને મોહ-રાગ-દ્વેષ-ભાવથી રહિત કરવો તે મુનિનો વાસ્તવિક ધર્મ છે. કારણ કે વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહને તો આત્માએ આજ સુધી સ્પર્ધા પણ નથી. જ્યારે રાગ તો પોતાના પર્યાયમાં હોવાથી, તેનો
