________________
૧૪]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
મોક્ષમાર્ગ' શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે; બાકી મોક્ષમાર્ગ સાચો અને ખોટો એવા બે પ્રકારે હોતો નથી. જે જીવે પોતાના આત્માનું કલ્યાણ કરવું હોય તેવા આત્માર્થી જીવ માટે તો સરુએ પોતાનો કોઈ પણ અભિપ્રાય જોડ્યા વિના પ્રભુના વચનોના આધારે મોક્ષમાર્ગને સ્પષ્ટ કહ્યો છે. કોઈ એક વ્યક્તિને લક્ષ્યમાં રાખ્યા વિના મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે. કારણ કે મોક્ષમાર્ગ તો સાર્વજનિક માર્ગ છે. માત્ર મનુષ્યને જ અધિકાર હોય તેમ નથી. ચારેય ગતિના દરેક સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય જીવ તેના અધિકારી છે. ' આત્માનો મોક્ષ થાય છે, મોક્ષમાર્ગનો સંબંધ પણ આત્મા સાથે જ છે. શરીરની ક્રિયાને મોક્ષમાર્ગ સાથે કોઈ લેવા-દેવા નથી. તેથી એમ સમજવું કે ધર્મ પરિણત આત્મા જ મોક્ષમાર્ગ છે.
પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રી કાનજીસ્વામી કહેતા કે, જ્યારે કોઈ ભાવલિંગી મુનિરાજ આહાર માટે પધારે; તો એમ સમજવું કે આ તો સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ મારે ત્યાં પધાર્યો છે. આમ આ કાળમાં મોક્ષમાર્ગની મહિમા મોક્ષમાર્ગીએ જ બતાવી છે.
ખાસ વાત એ છે કે સદ્ગુરુએ મોક્ષમાર્ગ ભાખ્યો છે, સમજાવ્યો છે; પણ તે માર્ગ પર ચાલવું તે જીવના પુરુષાર્થ પર આધારિત છે. સદ્ગુરુ કયારેય પણ શિષ્યને મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કરાવતા નથી. સદ્ગુરુ તો શું ? ત્રણલોકના નાથ તીર્થકર ભગવાન પણ માત્ર ઉપદેશ જ આપે છે. તેને પાળવો કે ન પાળવો એ જીવના પુરુષાર્થ તથા યોગ્યતા પર આધારિત છે.