________________
૩૯૬]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
બદલાય છે પરંતુ આત્મા નહિ અને આત્માનો ધર્મ કે મોક્ષનો માર્ગ બદલાતો જ નથી.
મોક્ષમાર્ગ સ્વરૂપ કોઈપણ ક્ષેત્ર કે કાળમાં એક હોવાથી, જીવ પુરુષાર્થના સમયે મરણ પામીને દેહત્યાગે તો પણ આગામી ભવમાં પુરુષાર્થ અવિચ્છિન ધારારૂપે ચાલુ રહે છે. જો આ ભવમાં મોક્ષમાર્ગ જુદો અને આવતા ભવમાં મોક્ષમાર્ગ તથા આત્મિક પુરુષાર્થની વિધિ જુદી માનવામાં આવે તો જીવોનો આ ભવમાં કરેલો પુરુષાર્થ વ્યર્થ જશે. તેથી એમ સમજવું જોઈએ કે જ્ઞાનીનો સમજાવેલો મોક્ષમાર્ગરૂપ ધર્મ ત્રિકાળ એક છે.
સર્વ જીવ છે સિદ્ધ સમ, જે સમજે તે થાય; સરુ આજ્ઞા જિનદશા, નિમિત્ત કારણ માંય. ૧૩૫
પર્યાય અપેક્ષાએ, સમસ્ત સિદ્ધ પરમાત્મા એક સમાન હોય છે. જ્યારે દ્રવ્યદૃષ્ટિએ આ જગતના સમસ્ત જીવોનું સ્વરૂપ સિદ્ધ ભગવાન સમાન છે. જેનદર્શનની એવી વિશેષતા છે કે તેમાં ભગવાનને ભગવાન કહ્યા જ છે તે સાથે સાથે ભગવાનના ભક્તને પણ ભગવાન કહ્યા છે. અરે! ભગવાનના ભક્તને જ નહિ, પણ આ જગતનો દરેક જીવ સિદ્ધ છે એટલે કે દરેક આત્મા પરમાત્મા છે. સિદ્ધ પરમાત્મા અને સંસારી આત્માનો દ્રવ્ય સ્વભાવ એક સમાન હોવાથી, અહીં સર્વ જીવોને સિદ્ધ ભગવાન સમાન કહ્યા છે. આપણે ભગવાનના ગુણોની પૂજા કરીએ છીએ કે પર્યાયની? તેના જવાબમાં અનેક
