________________
ગાથા-૧૩૦]
[૩૮૧
જો ઈચ્છો પરમાર્થ તો, કરો સત્ય પુરુષાર્થ ભવસ્થિતિ આદિ નામ લઈ, છેદો નહિ આત્માર્થ. ૧૩૦
જે જીવો પરમાર્થની પ્રાપ્તિ કરવા ઈચ્છતા હોય, તેમણે સત્ય પુરુષાર્થ કરવો જોઈએ. જો કે સત્ય અને અસત્ય, એમ બે પ્રકારના પુરુષાર્થ હોતા નથી. પરંતુ જીવ પુરુષાર્થનું સ્વરૂપ સમજીને પરમાર્થની પ્રાપ્તિ કરે એ લક્ષ્યથી સત્ય પુરુષાર્થ કરવા કહ્યું છે. આજ સુધી જીવ પુરુષાર્થના અભાવમાં દુઃખી થયો એમ નથી પરંતુ જીવે પુરુષાર્થની પરિભાષા સમજવામાં ભૂલ કરી, તેથી દુઃખી થયો છે. શરીરની ક્રિયા તથા શુભ રાગરૂપ વિકારભાવને, આત્માનો પુરુષાર્થ માનીને, આત્મિક પુરુષાર્થ કર્યો જનહિ; તેથી જીવ સત્યથી વંચિત રહી ગયો. સત્ સ્વરૂપી આત્માની પ્રાપ્તિ જેના વડે થાય, તેને આત્માનો વાસ્તવિક પરૂષાર્થ કહેવાય. પરમાર્થની પ્રાપ્તિનો અભ્યાસ કર્યા વિના પરમાર્થ પ્રગટતો નથી.
આત્મખ્યાતિ ટીકામાં અમૃતચંદ્રાચાર્ય કહે છે કે, હે! જીવ તું છે મહિના તત્વનો અભ્યાસ કર! તને જરૂર આત્માની પ્રાપ્તિ થશે. આત્મખ્યાતિના ૨૩માં કળશમાં પણ કહ્યું છે કે, “હે આત્મ! તું ગમે તેમ કરીને, મરીને પણ તત્ત્વનો ઉત્સુક બન અને એક અંતર્મુહુર્ત અર્થાત્ બે ઘડી માટે શરીરનો પાડોસી થઈ જા!” આમ, આગમમાં અનેક સ્થાનો પર પુરુષાર્થની મહિમા બતાવી છે. આચાર્ય અમૃતચંદ્ર દેવે તો પુરુષાર્થસિદ્ભપાય' નામના ગ્રંથમાં આજ વિષયનો વિસ્તાર કર્યો છે અને ભવ્ય જીવોને પુરુષાર્થ કરવા માટે પ્રેરિત કર્યા છે.
મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશકના નવમાં અધિકારમાં પણ પંડિત ટોડરમલજી
