________________
ગાથા-૧૨૮].
- [૩૭૭ દર્શન ષટે સમાય છે, આ ષ સ્થાનકમાંહી; વિચારતાં વિસ્તારથી, સંશય રહે ન કાંઈ. ૧૨૮
આ ગ્રંથની ૪૪મી ગાથામાં કહ્યું હતું કે અહીં સમજાવેલા છે પદમાં જગતના મુખ્ય છ અન્ય દર્શન ગર્ભિત છે. છ અન્ય દર્શનનું નિરાકરણ કરવા માટે છ પદના માધ્યમથી અસ્તિરૂપ શૈલીમાં જેના દર્શનને સત્ય પુરવાર કર્યું છે. જૈનધર્મ તો સનાતન સત્ય છે, તેને સિદ્ધ કરવાની કોઈ જરૂર નથી. તેમ છતાં, અજ્ઞાનીને વીતરાગી ધર્મ સમજાતો નહી હોવાથી, રાગી મતનું નિરાકરણ કરીને, જેને તત્ત્વને સમજાવવામાં આવે છે.
આત્મભ્રાંતિ સમ રોગ નહિ, સદ્દગુરુ વૈદ્ય સુજાણ; ગુરુ આજ્ઞા સમ પથ્ય નહિ, ઔષધ વિચાર ધ્યાન. ૧૨૯
આ પદમાં વૈદ્ય તથા રોગીના દષ્ટાંત, સંસાર સદ્ગુરુ, ગુરુઆજ્ઞા તથા ધ્યાનનું સ્વરૂપ સંક્ષેપમાં સમજાવ્યું છે. વૈદ્યના દષ્ટાંત દ્વારા પંડિત ટોડરમલજીએ પણ મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશમાં સંસારનું સ્વરૂપ, કારણ તથા ઉપાય બતાવ્યો છે.
ભ્રાંતિ એટલે અજ્ઞાન. જેને આત્માનું અજ્ઞાન છે, તેને સર્વ જગતનું પણ અજ્ઞાન છે. તેનું આંશિક પ્રગટ થયેલું ક્ષયોપશમજ્ઞાન પણ અજ્ઞાન છે. આત્મભ્રાંતિમાં અટકેલો જીવ, અનાત્માને આત્મા માનીને મિથ્યા કલ્પના કરે છે. તે જીવ એ વાતનો નિર્ણય કરી શકતો નથી કે પોતે કોણ છે અને પર કોણ છે?
