________________
ગાથા-૧૨૦]
– [૩૫૧
ત્યાં સુધી શુદ્ધ જ્ઞાનસ્વભાવી આત્માનો અનુભવ થતો નથી. જ્ઞાન અને રાગ આકાશના એક જ પ્રદેશ પર રહેતા હોવા છતાં સ્વભાવ અને વિભાવની અપેક્ષાએ તેના લક્ષણો તથા પ્રદેશોમાં ભિન્નતા છે.
જન્મ, જરા તથા મરણ વગેરે શરીરની અવસ્થા છે. આત્માના જન્મ, જરા તથા મરણ થતાં નથી. જ્ઞાની પોતાને અજર, અમર, અવિનાશી માને છે તેથી સમ્યગ્દષ્ટ ઈહલોક, પરલોક વગેરે સાત ભયથી રહિત હોય છે. આ જગતમાં સર્વ જીવો એક જ ઘટનાની કલ્પના કરીને ડરે છે, જે ઘટના અનાદિકાળથી આજસુધી બની નથી. તે ઘટનાનું નામ છે પોતાનું મરણ.” અનાદિકાળથી અનંત શરીરના જન્મ થયા તથા અનંત શરીરના મરણ થયા પરંતુ આત્મા અજર તથા અમર એવો અવિનાશી જ રહ્યો. આત્માનું સ્વરૂપ શરીરથી જુદું નથી; આત્માની ઓળખાણ શરીરથી કરવામાં આવે છે અર્થાત્ શરીરને જ આત્મા માની લેવામાં આવે છે; તે અજ્ઞાનતા છે. શરીરનો એક પણ ગુણ આત્મામાં મળતો નથી તથા આત્મા પોતાના સ્વભાવને છોડીને શરીરરૂપે પરિણમતું નથી, તેથી આત્મા દેહાતીત સ્વરૂપ છે. નિશ્ચયથી આત્મા દેહની અસરથી પર એટલે કે અતીત છે તેથી નિજ સ્વરૂપ દેહાતીત છે. કેટલાય લોકો પોતાના વિશે કહે છે કે ખબર નહિ, કાલે રહીશું કે નહિ? તેને પોતાના હોવાપણાનો વિશ્વાસ નથી. અહીં આત્માને મુખ્યરૂપે પુગલથી પણ દ્રવ્યનો અનુભવ થતો નથી. પુદ્ગલ દ્રવ્ય રૂપી હોવાથી કોઈક અંશે કોઈ જીવને ઈન્દ્રિયગમ્ય છે, તેથી ઈન્દ્રિયગમ્ય એવા પુદ્ગલમાં ત્રિકાળ અતીન્દ્રિય આત્માની કલ્પના કરવી અયોગ્ય છે. અહીં બતાવેલા આત્માના ગુણો નિશ્ચયની
