________________
ગાથા-૧૧૭]
– [૩૪૩
નિમિત્તથી પ્રતિજીવી ગુણની શુદ્ધ પર્યાય પ્રગટ થાય છે. જ્ઞાનવરણીય, દર્શનાવરણીય, મોહનીય તથા અંતરાય કર્મના અભાવના નિમિત્તથી આત્મામાં અનુક્રમે અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંતસુખ તથા અનંતવીર્ય પ્રગટે છે. વેદનીય, આયુ, નામ તથા ગોત્ર કર્મના અભાવના નિમિતથી આત્મામાં અનુક્રમે અવ્યાબાધ, અવગાહનત્વ, સૂક્ષ્મત્વ તથા અગુરુલધુત્વગુણ પ્રગટે છે. અરિહંત દશામાં ઘાતિ કર્મના અભાવથી અનુજીવી ગુણની પર્યાય શુદ્ધ હોવા છતાં ચાર અધાતિ કર્મના ઉદયના નિમિત્તથી પ્રતિજીવી ગુણોની પર્યાય અશુદ્ધ છે. મોક્ષદક્ષાને પામેલા સિદ્ધ ભગવાન ઘાતિ-અશાતિરૂપ સંપૂર્ણ કર્મો રહિત થયા હોવાને લીધે સંપૂર્ણ ગુણોની પૂર્ણ શુદ્ધતાને પ્રાપ્ત થાય છે. સર્વ સંસારી જીવો પણ શક્તિ અપેક્ષાએ જ્ઞાન, દર્શન તથા અવ્યાબાધ સ્વરૂપ છે એવો આ પદનો ભાવ છે. જેને જ્ઞાની વિરલા જ અનુભવે છે.
શુદ્ધ બુદ્ધચૈતન્યધન, રવયં જ્યોતિ સુખધામ; બીજું કહીએ કેટલું? કર વિચાર તો પામ. ૧૧૭
નિર્વિકલ્પદશાના સમયે જ્ઞાનીને અનુભવમાં આવતું દષ્ટિના વિષયભૂત આત્માનું સ્વરૂપ અહીં અજ્ઞાનીને સમજાવવા માટે અનેક વિશેષણોના માધ્યમથી ભેદ કરીને સમજાવ્યું છે. આત્મામાં ગુણોના ભેદ હોતા નથી પરંતુ સમજવા અને સમજાવવા માટે આત્માને ગુણના ભેદરૂપે કહેવામાં આવે છે. શુદ્ધ, બુદ્ધ, ચૈતન્યઘન વગેરે અનેક ગુણો આત્મામાં ત્રિકાળ છે. એ ગુણોના માધ્યમથી આત્માને જાણી