________________
૩૧૬]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
છ પદ જે સર્વસ્વ છે કારણ કે છ પદમાં છ દર્શન સમાવિષ્ટ છે. એટલું જ નહિ, છ દ્રવ્યના સમૂહરૂપ આ વિશ્વ આ છ પદમાં ગર્ભિત છે. જેણે આ છ પદને જાણ્યાં, તેણે આખા જગતને જાણ્યું.
સદ્ગુરુના એક-એક વચનમાં એવું સામર્થ્ય છે કે, જો તેનું યથાયોગ્ય અનુસરણ કરવામાં આવે, તો નિશ્ચિતરૂપે મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ થાય. છ પદના વિવેચનમાં છઠું પદ જ મોક્ષમાર્ગથી સંબંધિત છે એમ ન સમજવું. પ્રત્યેક પદની રચના મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિના હેતુથી જ થયેલી છે. પ્રથમ પાંચ પદને સમજ્યા વિના મોક્ષમાર્ગ પ્રગટતો નથી. એનો અર્થ એમ નથી કે આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર વાંચવાથી જ મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ થાય. વીતરાગી જ્ઞાની મહાપુરુષોના એક વચનને પણ સમજે તો મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ થઈ શકે છે. કારણ કે દરેક જ્ઞાનીનો અનુભવ તથા અનુભવપૂર્વક અપાયેલા ઉપદેશનો હેતુ એ જ હોય છે કે આત્માને મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિ કેવી રીતે થાય. આમ, સાચી ભાવનાપૂર્વક પૂછવામાં આવેલા પ્રશ્નોના ઉત્તર પણ અનુભવપૂર્વક સદ્ગુરુના માધ્યમથી પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રશ્ન પણ એ જ પૂછી શકે છે, જેણે વાંચન વિચાર કર્યા હોય. વાંચન વિચાર પહેલા થાય છે અને ત્યાર બાદ પ્રશ્ન થાય છે, તેથી સ્વાધ્યાયના પાંચ પ્રકારમાં વાંચના પછી પૃચ્છનાને સ્થાન મળ્યું છે. આમ, દરેક આત્માએ, છ પદમાંથી પહેલા પદરૂપ આત્માને ઓળખીને છેલ્લા પદરૂપ મોક્ષમાર્ગ પર ચાલવું જોઈએ અને પાંચમા પદને પામવું જોઈએ. પ્રથમ બે પદ સ્થાપનના છે. પછીના બે પદમાં ઉત્થાપન છે. છઠ્ઠા પદમાં પ્રસ્થાન છે અને પાંચમા પદવી પ્રાપ્તિ છે.