________________
ગાથા- ૧૦૦]
[૩૦૩
હોવાથી કર્મની નિર્જરા થાય છે. મિથ્યાદ્રષ્ટીને વીતરાગ-ભાવરૂપ પરિણતિની શુદ્ધિ નહિ હોવાથી શુભોપયોગના કાળે પણ કર્મ બંધન થાય છે. જ્યારે અવિરત સમ્યગ્દષ્ટીને અનંતાનુબંધી કષાય ચોકડીના અભાવપૂર્વક સ્વરૂપાચરણ ચારિત્રરૂપ વીતરાગ પરિણતિના કારણે અશુભોપયોગના કાળે પણ કર્મનિર્જરા થાય છે.
છઠ્ઠા ગુણસ્થાનવર્તી ભાવલિંગી મુનિને શુભોપયોગ હોવા છતાં, પંચમ ગુણસ્થાનવર્તી શુદ્ધોપયોગી શ્રાવક અથવા મુનિ કરતાં પણ કર્મની નિર્જરા વિશેષ થાય છે. કારણ કે છઠ્ઠા ગુણસ્થાનવર્તી શુભોપયોગી મુનિને, ત્રણ કષાય ચોકડીના અભાવપૂર્વક સકલ ચારિત્રરૂપ વીતરાગી પરિણતિ વર્તે છે. જ્યારે શુદ્ધોપયોગમાં સ્થિત હોવા છતાં, પંચમ ગુણસ્થાનવર્તી શ્રાવક અથવા મુનિને, બે કષાય ચોકડીના અભાવપૂર્વક દેશચારિત્ર હોવાથી, સકલચારિત્રવાન શુભોપયોગી મુનિ કરતાં ઓછી નિર્જરા થાય છે. આમ, કર્મબંધનનું કારણ, આત્મામાં ઉત્પન્ન થતા રાગ-દ્વેષ છે તથા સમજણના અભાવ અને પુરુષાર્થની કમજોરીથી રાગ-દ્વેષ થતાં હોવાથી અજ્ઞાનને પણ કર્મબંધનનું કારણ કહેવામાં આવે છે.
`સમ્યગ્દર્શન ધર્મનું મૂળ છે. સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થતાં જ્ઞાન તથા ચારિત્ર સહજરૂપે સમ્યપણે પરિણમે છે. તેથી કર્મબંધનની નિવૃત્તિનું મૂળ કારણ, સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન તથા સમ્યક્ચારિત્રની એકતામય મોક્ષમાર્ગ છે. કર્મરહિત પરિપૂર્ણ શુદ્ધ દશાનું તથા અતીન્દ્રિય આનંદનું કારણ હોવાથી સમ્યગ્દર્શન એ આત્માનો અમૂલ્ય . તથા અલૌકિક છે.
