________________
૨૯૬].
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
પ્રતીતિ થશે. શિષ્યની જિજ્ઞાસા તથા ઉત્કંઠા દેખીને સદ્ગુરુ આત્મવિશ્વાસ સાથે કહે છે કે શિષ્યને છઠ્ઠા પદની પણ પ્રતીતિ થશે. સદ્ગુરુ પોતાના શિષ્ય માટે દ્રઢતાપૂર્વક પ્રતીતિ થશે, એમ કહે છે, તે પણ શિષ્યની મહાનતા છે. કારણ કે આ કાળમાં એવા વિરલા ભાગ્યે જ કોઈ હોય છે કે જેને આત્માની સંપૂર્ણ પ્રતીતિ થશે જ, એમ સદ્ગુરુ કહી શકે. ખરેખર આ કાળમાં આ ભૂમિ પર સદ્ગુરુનો યોગ પણ દુર્લભ જ છે.
પહેલું જ પદ આત્માથી સંબંધિત છે, એમ ન સમજવું જોઈએ કારણ કે દરેક પદમાં આત્માની ચર્ચા આવે છે. તેથી અહીં એમ કહ્યું છે કે પાંચ ઉત્તરથી શિષ્યને આત્માની પ્રતીતિ થઈ છે. પરંતુ જ્યાં સુધી મોક્ષમાર્ગની પણ પ્રતીતિ ન થાય, ત્યાં સુધી આત્માની પૂર્ણ પ્રતીતિ થતી નથી. મોક્ષમાર્ગ આત્માનો અંશ છે અર્થાત્ સમ્યગ્દર્શન આત્માના શ્રદ્ધાગુણની પરિપૂર્ણ શુદ્ધ પર્યાય છે. પાંચ ઉત્તરથી થયેલી પ્રતીતિને સમ્યગ્દર્શન ન કહેવાય. જ્યારે સંપૂર્ણ દ્રવ્ય, ગુણ તથા પર્યાયની પ્રતીતિ થાય ત્યારે સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થયું એમ કહેવાય. શિષ્યને પાંચ શંકાનું સહજ સમાધાન થયું છે, તેથી શિષ્યને છઠ્ઠી શંકાનું પણ સહજ સમાધાન થશે. સહજનો અર્થ એ છે કે શિષ્યએ સમાધાન મેળવવા માટે પોતાનો મત જોડવાની જરૂર નથી.
સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન તથા સમચારિત્ર એ ત્રણેયની એકતા મોક્ષમાર્ગ છે. અજ્ઞાની મોક્ષમાર્ગ સંબંધી સૌથી વધુ ભૂલો કરે છે. તેથી તેના વિશે પણ સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવ્યું છે. પાંચ પદ સમજ્યા છે તેથી છઠ્ઠ પદ પણ સમજાશે. જેવી રીતે એક વેપારીએ કોઈ બીજા
