________________
૨૯૪].
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
કોશિશ કરતા હોય એવા જીવો પણ છે. તેઓ શાસ્ત્ર વાંચન કે ગુરુ વચન દ્વારા થોડું જ્ઞાન લઈને, પોતાને આત્મજ્ઞાની ઘોષિત કરતાં હોય છે. આ પદ પરથી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રના પાત્ર શિષ્યની પાત્રતાનું અનુમાન કરી શકાય છે.
આ કાળમાં એમ પણ બને છે કે પોતે જ સમજ્યા વિના બીજાને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કરતા લોકો પોતાને અને બીજાને પણ વિકટ પરિસ્થિતિમાં મૂકી દે છે. સમજાવવાનો ભાવ કરવા કરતાં, પોતે સમજવું વધુ હિતકારી છે. તત્ત્વનું સ્વરૂપ પોતે સમજવું, એ ઘર્મ છે તથા પોતે સમજેલું સત્ય, અન્યને સમજાવવું, એ પુણ્ય છે. સમજવાનું ફળ મોક્ષ છે તથા સમજાવવાનું ફળ વર્ગ એટલે સંસાર છે. સમજવાની ક્રિયા સ્વાધીન છે જ્યારે સમજાવવાની ક્રિયા પરાધીન છે. આત્માનો રવભાવ સમજવાનો છે, સમજાવવાનો નહિ, એવું સમજાવનાર પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રી કાનજીસ્વામી હતા. આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રના પહેલા જ પદમાં કહ્યું છે કે સ્વરૂપને સમજ્યા વિના આત્મા અનંત દુઃખી થયો છે. ત્યાં એમ નથી લખ્યું કે સ્વરૂપને સમજાવ્યા વિના આત્મા અનંત દુઃખી થયો છે. તેથી એમ સમજવું કે સમજાવવાનો આગ્રહ છોડીને સમજવાનો પુરુષાર્થ કરવો એ જ આત્મહિત કરવાનો એક માત્ર ઉપાય છે.
સામાન્ય અજ્ઞાની કરતા આ ગ્રંથના પાત્ર શિષ્યની દશા ઉત્કૃષ્ટ છે, કારણ કે તે તત્ત્વની સમજણ થવાને પુણ્યનો ઉદય માને છે. સાધારણ રીતે અજ્ઞાની ભૌતિક સાધનોની અનુકૂળતાના સદ્ભાવને તથા પ્રતિકૂળતાના અભાવને પુણ્યોદય માને છે. એવાં કેટલાંય
