________________
૨૯૨)
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
જ ન હોય તો મોક્ષ પણ નિરર્થક કહેવાશે. સાધકને સાધ્યનું જ્ઞાન હોય પણ સાધ્ય સુધી પહોચાડનારા સાધનનું જ્ઞાન ન હોય તોય સાધ્યની સિદ્ધિ થઈ શકતી નથી. તેથી સાધકને સાધ્યની જેમ સાધ્ય પ્રાપ્તિના સાધનનું પણ જ્ઞાન હોવું અનિવાર્ય છે.
શિષ્યએ પહેલા આત્મા સંબંધી શંકા કરતી ૪૮મી ગાથામાં કહ્યું હતું કે, માટે છે નહિ આત્મા, મિથ્યા મોક્ષ ઉપાય.” ત્યાં એમ કહ્યું હતું કે આત્માના અસ્તિત્વની સિદ્ધિ થતી નહિ હોવાથી, મોક્ષનો માર્ગ પણ મિથ્યા છે અર્થાત્ પહેલા પદની સિદ્ધિ ન થાય તો અંતિમ પદનું કોઈ પ્રયોજન રહેતું નથી. જ્યારે આ ગાળામાં મોક્ષમાર્ગ સંબંધી શંકા કરતા કહે છે કે જો મોક્ષમાર્ગ સિદ્ધ ન થાય તો આત્માને જાણવાથી આત્માનું કંઈ આત્મહિત થતું નથી એટલે કે જો છઠું પદ સિદ્ધન થાય, તો તેના પહેલા બતાવવામાં આવેલા પદને જાણવાનો કોઈ અર્થ નથી. આમ, આત્મા સાધક, મોણ સાથ તથા મોક્ષમાર્ગ સાધન એમ ત્રણેય વિશેષોના અસ્તિત્વનો દઢ નિર્ણય થયા વિના આત્મસિદ્ધિ થઈ શકતી નથી.
શિષ્યની શંકામાં જ સમાધાન છુપાયેલું છે. જીવાદિ સાત તત્ત્વના જ્ઞાનને સમ્યજ્ઞાન કહેવાય છે. રત્નત્રયની પ્રાપ્તિ એ જ મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિ છે. સદ્ગુરુએ સમજાવેલા જીવાદિ સાત તત્ત્વને જાણવાનું ફળ મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિ છે. સશુરુએ બતાવેલા તત્ત્વોપદેશને જીવનમાં અપનાવીને જ્યારે આત્મજ્ઞાન પ્રગટે ત્યારે સદ્ગુરુદેવનો આપણા પર ખરો ઉપકાર થયો એમ કહેવાય. આ ગ્રંથમાં અનેકવાર ઉપકાર શબ્દનો પ્રયોગ થયો છે. અજ્ઞાની ઉપકાર શબ્દનો પ્રયોગ
