________________
ર૭૪]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
પણ ત્યાગ કરવાની તૈયારી લોભી જીવ બતાવતો નથી. તેથી શિષ્ય કહે છે કે, આવી દશામાં મોક્ષ મળવો અસંભવ છે. ખરેખર તો સ્વાચ્ય ખરાબ ન થાય તે હેતુથી વિષ્ટાનો ત્યાગ કરે છે પરંતુ જો તેને પણ છોડ્યા વિના ચાલતું હોય તો મૂઢ લોભી અજ્ઞાની પોતાના શરીરમાંથી વિષ્ટા પણ ન છોડત. આવી તીવ્ર મિથ્યાત્વ દશાવાળો જીવ, મોક્ષ પામી શકતો નથી. તથા સમ્યકત્વી મહાપુરુષો કયાંય દેખાતાં નથી તેથી મોક્ષનું હોવું સંભવ નથી.
શુભ કરે ફળ ભોગવે, દેવાદિ ગતિમાંય; અશુભ કરે નરકાદિ ફળ, કર્મ રહિત ન ક્યાંય. ૮૮
શુભાશુભભાવના નિમિત્ત વડે જીવને આયુષ્ય કર્મનો પણ બંધ થાય છે. તથા તેના ઉદયથી જીવ આગામીભવમાં ઉદયાનુસારગતિમાં જન્મ લે છે અને તે ગતિનું આયુષ્ય ભોગવે છે. શ્રી મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશમાં કહ્યું છે કે, દેવગતિ, મનુષ્યગતિ તથા તિર્યંચગતિને શુભ ગતિ તથા નરકગતિને અશુભગતિ સમજવી જોઈએ. શુભગતિના સંક્ષી પંચેન્દ્રિયજીવો જ તીર્થકર ભગવાનની દિવ્યધ્વની સાંભળવા સમવસરણમાં જવાને પાત્ર હોય છે. નરકગતિના જીવોને તીર્થકર ભગવાનની દિવ્યધ્વનિ સાંભળવા મળે, એવી તેમની તે સમયની યોગ્યતા તથા પુણ્યોદય પણ હોતો નથી. સંસારીજીવ કર્મ રહિત હોતા નથી. જો મનુષ્યગતિની મુખ્યતાથી કથન કરવામાં આવે, તો દરેક અજ્ઞાની મનુષ્યને પાપ અને પુણ્યનો ઉદય હોય જ છે. કારણ કે જ્ઞાનાવરણાદિ ચાર ઘાતિ કર્મોનો ઉદય એ પાપનો ઉદય છે તથા
