________________
૨૬૮]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
પાપનો ઉદય તથા મિત્રનો સંયોગ થાય, ત્યારે પુણ્યનો ઉદય નિમિત્ત હોય છે. | ક્રિકેટની મેચ નિહાળતી વખતે, ભારતના ખેલાડી સારૂં રમે એવી ઈચ્છા હોય અને જો તે ખેલાડી સારું ન રમે અથવા જલદી આઉટ થઈ જાય, તો તેમાં તેનો દોષ નથી પણ મારા પાપનો ઉદય છે કે મારે તેને જલદી આઉટ થયેલો દેખવો પડ્યો. માત્ર પોતાનો જ નહિ પણ જેને જેને આ ઘટના પ્રતિકૂળતારૂપે લાગે છે, તેવા દરેક ભારતપ્રેમીનો પાપનો ઉદય છે; તેમાં એકલા ખેલાડીનો કોઈ દોષ નથી. તેવી જ રીતે હિંદુસ્તાનની હાર માટે કોઈ એક કે અગ્યાર ખેલાડીઓ જવાબદાર નથી પરંતુ દરેક હિંદુસ્તાનપ્રેમી પણ જવાબદાર છે, કારણ કે, હિંદુસ્તાનની હારમાં, દરેક હિંદુસ્તાનપ્રેમીના પાપનો ઉદય નિમિત્ત છે. પોતાના બાંધેલા કર્મનું ફળ મને મળ્યું છે, તેમાં તે ખેલાડીનો કોઈ દોષ નથી; એમ વિચાર કરીને સમતા રાખવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જે કર્મમાં ઈશ્વરને હસ્તક્ષેપ કરવાની જરૂર જ નહોય, તે કાર્યનો કર્તા ઈશ્વરને કહેવો યોગ્ય નથી. જેનો, પરકત્વનો સવભાવ જ નથી, તેવા આત્મામાં લીન થયેલા ઈશ્વરને ફળદાતા કહેવા, તે મિથ્યાત્વ છે. તેણે ઈશ્વરનું સ્વરૂપ અથવા ફળદાતાનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ રીતે સમક્યું નથી. કર્મ, પોતાની અનુભાગ શક્તિ અનુસાર ફળ આપીને, આત્માથી દૂર થાય છે. જ્યારે કર્મ ઉદયમાં આવે, ત્યારે એમ જ વિચારવું કે, પૂર્વમાં બંધાયેલા કર્મ ઉદયમાં આવીને આત્માથી દૂર થયા. પરંતુ કર્મના ઉદયથી જે અનુકૂળતા કે પ્રતિકૂળતા મળે છે; તેમાં રાગ-દ્વેષ કરીને આત્મા નવીન કર્મોનું બંધન કરે છે, તેથી