________________
ગાથા- ૮૧]
[૨૫૭
ઓળખાણ નહિ, તેથી જેમ તેમ તત્ત્વને નિર્ધારી લે છે અને માને કે ઈશ્વર આમ હશે અને આત્મા આમ હશે. જે પ્રથમ સમજવાનું છે તેનો વાયદો કરવો તે જ પોતાનો અનુત્સાહ બતાવે છે. સંસારના કોઈ પણ કાર્યને ભોગવે, ભોગવાવે અને ભોક્તાને રડું જાણે તે અજ્ઞાની છે, મિથ્યાદષ્ટી છે; તો પછી લોકો પુણ્ય-પાપ કરે અને ઈશ્વર તેનું ફળ આપે એમ માનવું એ તો ઈશ્વરને મિથ્યાટ્ઠષ્ટી માનવા બરાબર થયું. જેને આત્માનું પૂર્ણ શુદ્ધ સ્વરૂપ કેવું છે તેનું ભાન નથી તે પોતાની ભ્રમિત માન્યતાનું કોઈ ઈશ્વરમાં આરોપણ કરે છે, અને માને છે કે, જગતની વ્યવસ્થા એ કરતા હશે. જો ઈશ્વરમાં ફળદાતાપણું નાખીએ તો ઈશ્વરમાં ઘણો વિરોધ આવે છે. નિયમ તો ત્રિકાળ દરેકને સરખો લાગુ પડે. રાગના કાર્યો અજ્ઞાની કરે તેને રાગી-દ્વેષી કહેવાય તો તેવા જ રાગના કાર્યો ઈશ્વર કરે અને તેને રાગી-દ્વેષીન કહેવાય એ કેમ બને ? કુદરતી ક્રમમાં એટલે કે વસ્તુના લોભવાળો અને રાગાદિક ઈચ્છાવાળો ઠરે પણ તેમ નથી. મુક્ત પરમાત્મા રાગદ્વેષ પુણ્ય-પાપ આદિ ભાવોનો કર્તા નથી, અને જગતને ફળ દેવાવાળો પણ નથી. જો એમ હોય તો તેને સંસારી માનવો જોઈએ.’’
ઈશ્વર સિદ્ધ થયાં વિના, જગતનિયમ નહિ હોય; પછી શુભાશુભ કર્મના, ભોગ્યસ્થાન નહિ કોઈ. ૮૧
ઈશ્વરના અસ્તિત્વની સિદ્ધિ થયા વિના, જગતના સંચાલનનો પણ કોઈ નિયમ રહેતો નથી. જો જગતના નિયમિત અસ્તિત્વની સિદ્ધિ ન થાય, તો શુભાશુભકર્મને ભોગવવાના સ્થાનોની પણ સિદ્ધિ