________________
ગાથા-૯]
[૨૫૧
જ્ઞાનમાં સ્પષ્ટ થતું નથી. આત્માના પરિણામનો કર્તા કર્મ છે તથા કર્મબંધનનો કર્તા આત્મા છે; તે કથન નિમિત્તનું જ્ઞાન કરાવવા માટે સમજવું જોઈએ.
આત્માના અનંતગુણોમાં શ્રદ્ધાનનું સ્થાન મોખરે છે, જ્ઞાની રાગાદિભાવ તથા બાહ્ય ક્રિયા કરતા હોવા છતાં, નિશ્ચયથી પોતાને તે ભાવ તથા ક્રિયાનો કર્તા માનતા નથી. જ્ઞાની દિવસે તો જાગૃત જ છે; પરંતુ રાત્રે ઊંઘમાં પણ જાગૃત છે, કારણ કે ભેદજ્ઞાન અને સમ્યકત્વ સહિત તત્વના દઢ શ્રદ્ધાની છે. જ્યારે અજ્ઞાની ઊંઘમાં તો ઊંઘે જ છે; પરંતુ તે જાગતો હોય ત્યારે પણ ઊંઘે છે. આમ, જ્ઞાની નિરંતર જાગૃત છે. પળે પળે જાગૃત રહેવું એ જ જ્ઞાનીનું લક્ષણ છે; તેથી જ્ઞાનીએ પ્રતિપળ જાગૃત રહેવું જોઈએ. જાગૃત રહેવું જોઈએ એમ નહિ, પણ જાગૃત જ હોય છે તેથી; જ્ઞાની કર્મનો કર્તા નથી. અજ્ઞાની જે નિજભાનમાં એટલે કે આત્મભાવમાં વર્તતો (રહેતો) નથી તે જ કર્મના પ્રભાવમાં આવી કર્મનો કર્તા થાય છે.
જીવ કર્મ-કર્તા કહો, પણ ભોક્તા નહિ સોય; શું સમજે જડ કર્મ કે, ફળ પરિણામી હોય. ૭૯ શિષ્યએ આત્માને કર્મના કર્તારૂપે તો સ્વીકાર કર્યો, પરંતુ તે આત્માને કર્મના ભોક્તારૂપે સ્વીકાર કરતો નથી. પોતાનો પક્ષ રજુ કરતાં, આ પદમાં કહે છે કે કર્મ તો જડ છે, તેમાં જ્ઞાન નથી, તેથી તે જાણી પણ શકતું નથી કે કોને, ક્યારે, કેટલું અને કેવું ફળ
