________________
૨૩૦].
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
પોતાની કોઈ મનપસંદ વસ્તુ ખોવાઈ જાય છે, ત્યારે આપણે દુઃખી થઈએ છીએ અને અનેક વિકલ્પો કરીએ છીએ. સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિએ વિચાર કરતા વસ્તુ ખોવાઈ જ નથી. કોઈ પણ વસ્તુ હકીકતમાં ખોવાતી જ નથી, માત્ર એટલું જ કે વસ્તુ જ્ઞાનમાંથી ખોવાઈ જાય છે. જ્યારે આપણે વસ્તુને જાણી લઈએ એટલે કહીએ છીએ કે અમને અમારી વસ્તુ મળી ગઈ. ક્યારેક એવું થતું હોય છે કે, ઘરથી બહાર નીકળતી વખતે ચાવી મળતી નથી. પરંતુ ચાવી હાથમાં જ હોય છે. માણસ ચારે બાજુ ચાવી શોધે છે. જરા વિચાર કરો! હાથમાં પકડેલી ચાવી ને તે ખોવાયેલી માને છે. શું ચાવી ખોવાઈ ગઈ છે? વાસ્તવમાં ચાવી ખોવાઈ જ નથી. પરંતુ ચાવીનું જ્ઞાન ખોવાઈ ગયું છે. અજ્ઞાની વસ્તુના અજ્ઞાનને જ વસ્તુનું ખોવાઈ જવું તથા વસ્તુના જ્ઞાનને જ વસ્તુનું મળી જવું એમ માને છે. આત્મા પણ અનાદિકાળથી ખોવાઈ, ગયો છે. પોતે પોતાને ભૂલી ગયો છે. આત્મા નષ્ટ થયો નથી, ખોવાઈ ગયો નથી. માત્ર શાનમાં જણાયો નથી તે અપેક્ષાએ ખોવાયો તથા ભૂલાઈ ગયો એમ કહેવાય છે અને તેને શોધી પણ શકાય છે. આત્માને શાનમાં જાણવો તેને આત્મપ્રાપ્તિ કહેવામાં આવે છે. ગણનારો પોતે પોતાને જ ગણતો નથી તેથી ગણત્રીમાં ભૂલ આવે છે.
જો ચેતન નાશ પામે તો જ્ઞાન નાશ પામે. જાણનારાનો નાશ થાય તો જાણપણાનો પણ નાશ થાય. જ્ઞાતા નાશ પામતા, જ્ઞાનનો નાશ થવાથી પછી તપાસ કરશે કોણ? અને તપાસ કરશે શેની? આત્માની અસ્તિથી જ આત્માની અને આત્મા સહિત વિશ્વ આખાની ખ્યાતિ છે.
