________________
૨૦૬]
–
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
એવા છે કે, જેમની પાસે ચેતન સંયોગો ઘણાં છે પણ જડ સંયોગો નથી. તેમને ચેતન સંયોગોમાં બાળ-બચ્ચા ઘણાં છે પણ તેમને રહેવા માટે ઘર, ખાવા માટે ભોજન કે ખર્ચવા માટે પૈસાનો જડ સંયોગ નથી. આમ, ચેતન વિના જડ સંયોગવાળા તથા જડ વિના ચેતન સંયોગવાળા, બંને પ્રકારના લોકો દુઃખી છે. અહીં કોઈ એમ કહે કે અમને તો ચેતન અને જડ એમ બંને સંયોગો મળ્યા છે, તેથી અમે તો સુખી થયા ને ? તેને કહે છે કે, જે માત્ર એક સંયોગને સાચવવામાં, તેની દેખરેખ કરવામાં, આકુલિત તથા દુઃખી થતો હતો તો પછી જેણે બંને સંયોગો એકઠા કર્યા તેનું તો કહેવું જ શું? તેણે તો જાણી કરીને મોટી ઉપાધિ હોરી છે. તેણે આ સંયોગોને સુખના સાધન માનીને એકઠા કર્યા હતાં પણ ખરેખર સંયોગો જીવને સુખી કરતા હોત તો ભગવાને જગતના સંયોગોને છોડ્યા. નહોત! જે લોકો પાસે અઢળક પૈસા છે, તેઓ પૈસા ખર્ચીને દીકરાની શોધમાં લાગે છે. જડથી ચેતન ખરીદવા માંગે છે. ધન થી “સન' (દીકરો) ખરીદવા માંગે છે પરંતુ એમ થવું સંભવ નથી કારણ કે, આવી પ્રવૃત્તિ તો વિષય લોલુપી અજ્ઞાનમાં જ થતી હોય છે. ધનથી કોઈના મનને ખરીદી શકાતું નથી તો આત્માને કયાંથી ખરીદી શકાય?
વૈજ્ઞાનિક સંશોધન કરીને પણ પરમાણુથી આત્મા ઉત્પન્ન કરી શકાતો નથી. બેંકમાં જમા કરાવેલાં પૈસા અનેક વર્ષો વિતી ગયા પછી પણ જડ જ રહે છે, ચેતનરૂપે પરિણમતા નથી. ચેતનનું સ્વરૂપ ચારું છે. આ જગતમાં પુદ્ગલને પારખવાવાળા અજ્ઞાની તો, ગલી
