________________
૧૩૬]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
ભારત, લંડન, અમેરિકા વગેરે જગ્યા છે, એવી રીતે મોક્ષ નામની કોઈ જગ્યા નથી. આત્માની પરિપૂર્ણ શુદ્ધપર્યાય અથવા અવસ્થાને મોક્ષ કહેવાય છે. મોક્ષે જવાનું નથી પરંતુ મોક્ષરૂપે પરિણમવું તેને મોક્ષપ્રાપ્તિ કહે છે. મોક્ષ થતાં આત્મા લોકાગ્રે સ્થિત થાય છે. લોકનો અગ્રભાગ એ સ્થાન છે. અને આત્માર્થીને એ સ્થાન પર બિરાજમાન થવાની પણ અભિલાષા હોતી નથી કારણ કે સંયોગોની જેમ સ્થાન પણ સુખ-દુઃખનું કારણ નથી. સિદ્ધશિલા પર જ્યાં સિદ્ધભગવાન સ્થિત છે ત્યાં અનંત નિગોદિયા જીવો પણ રહેલા છે. ત્યાં સિદ્ધનું અને નિગોદિયાનું અવગાહત સ્થાન એક હોવા છતાં, પણ સિદ્ધભગવાન અનંત સુખી છે અને નિગોદિયા જીવો અનંત દુઃખી છે. તેથી એમ ન સમજવું કે સિદ્ધભગવાનની સાથે રહેલાં નિગોદિયા જીવોને થોડું ઓછું દુઃખ થતું હશે. અહીં સુધી કે, નિગોદિયા જીવોને સિદ્ધભગવાનનો કોઈ પ્રભાવ પડતો નથી. પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રી કહેતા કે સમ્યગ્દર્શન વિના ચક્રવર્તી થવા કરતાં સમ્યગ્દર્શન સહિત નરકનો ભવ પણ ઉત્તમ છે. આમ, કોઈ ગતિ જીવને પ્રભાવિત કરી શકતી નથી.
આત્માથી જીવને હવે સંસારનો થાક લાગ્યો છે. તેથી તેને હવે સંસારની કોઈ પણ ગતિમાં જન્મ લેવો નથી. તેને પળે પળે સંસારથી ખેદ વર્તે છે. પોતે એમ વિચારવું કે, શું મને સંસાર દુઃખરૂપ લાગ્યો છે? જો તમને ગુરુ એમ કહે કે, ચાલો, એક ગાડી મોક્ષમાં જઈ રહી છે. શું તમારે જવું છે? હા, પણ એક શર્ત છે કે, એક વાર મોક્ષમાં ગયા પછી તમે સંસારમાં પાછા નહિ આવી શકો. ત્યારે તે