________________
ગાથા-૨૮]
–
[૧૦૫
એ જ ખરી મુનિદશા છે. પોતાની અનુકૂળતાનુસાર વ્રત પાળે અને તેનાથી મુક્તિ મળશે એમ માને, તેને જ્ઞાનીએ મતાથ કહ્યો છે.
લહું સ્વરૂપનવૃત્તિનું, ચહ્યું વત-અભિમાન; ગ્રહે નહીં પરમાર્થને, લેવા લૌકિક માન. ૨૮
જ્ઞાન અને ચારિત્ર પરસ્પર અવિનાભાવી છે. સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યફચારિત્ર (સ્વરૂપાચરણ ચારિત્ર) પ્રગટ થાય, તેમાં કોઈ સમયભેદ નથી. મતાર્થી જીવ વૃત્તિનું સ્વરૂપ જાણતો નથી. અહીં વૃત્તિનો અર્થ ચારિત્ર સમજવો. જો કે આત્મામાં કષાયના અભાવપૂર્વક વીતરાગતાનું પ્રગટવું એ જ ખરું ચારિત્ર છે. તેથી તેને જ અંતરંગ ચારિત્ર કહે છે. તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં ચારિત્રનું વર્ણન કરતાં બે પ્રકારના ચારિત્ર કહ્યાં છે : (૧) વીતરાગ ચારિત્ર, (૨) સરાગ ચારિત્ર. આ બંને પ્રકારના ચારિત્ર આત્મજ્ઞાનીને જ હોય છે. વીતરાગ ચારિત્ર જ્ઞાનીને હોય અને સરાગ ચારિત્ર અજ્ઞાનીને હોય, એવો એનો અર્થ નથી. જ્યારે જ્ઞાની શુદ્ધોપયોગમાં સ્થિત હોય છે ત્યારે તેમને વીતરાગ ચારિત્ર કહેવાય છે તથા વિકલ્પાત્મક દશા સમયે જ્ઞાનીના ચારિત્રને સરાગ ચારિત્ર કહ્યું છે. શરીરની ઉપવાસ વગેરે ક્રિયાનો આત્મિક ચારિત્ર સાથે કોઈ પણ પ્રકારનો સાક્ષાત્ સંબંધ નથી. છતાં શરીર વગેરે સંયોગોને વ્યવહારથી આત્માના કહ્યા હોવાથી વ્યવહારરૂપ ક્રિયાનો નિષેધ ન કરવો જોઈએ.
મતાર્થી, શરીરની શુભક્રિયાને વ્રત માને છે. એટલું જ નહિ તે
