________________
૫૨]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
થયેલા એવા કર્મના પ્રયોગથી વિચરે છે; બોલવાની, ચાલવાની, ખાવા-પીવાની પણ ઈચ્છા નથી. અંદરથી પ્રકૃતિના ઉદય સાથે જે વિકલ્પ આવે તેનો વિવેક છે, પૂર્વકર્મ અનુસાર તેમના દેહનું વર્તન થાય છે, પૂર્વકર્મના આવરણની નિર્જરા થવારૂપ સહજ પવિત્ર તેમની જ્ઞાનદશા છે.’’
પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ સમ નહીં, પરોક્ષ જિનઉપકાર; એવો લક્ષ થયા વિના, ઊગે ન આત્મવિચાર. ૧૧
ણમોકાર મંત્રમાં પાંચ પરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કર્યા છે. તે પાંચ પરમેષ્ઠીમાં અરિહંત અને સિદ્ધ પરમેષ્ઠી પૂર્ણ વીતરાગી દેવ છે. પૂર્ણ વીતરાગી દેવને જિનેન્દ્ર ભગવાન કહેવાય છે તથા આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સાધુને એક સમૂહમાં વીતરાગી ગુરુ કહેવામાં આવે છે.
આ કળિયુગમાં, પ્રત્યક્ષ દેવનો યોગ થવો તો અસંભવ છે કારણ કે આ ભારતભૂમિ પર, આ પંચમકાળમાં પૂર્ણ વીતરાગી દેવ થતા જ નથી. આ કાળમાં, આ ભૂમિ પર ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ થતું જ નથી અને ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ વિના ક્ષાયિકજ્ઞાન કે મોક્ષ પ્રાપ્ત થતો નથી, તેથી કહેવાય છે કે, આ કાળમાં મોક્ષ કરતાં મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિનો પુરુષાર્થ કરવો જોઈએ. તે ઉપદેશ જીવની દશાને અનુલક્ષીને આપવામાં આવે છે. તેથી એમ સમજવું કે દેવનો યોગ તો અસંભવ છે, સાથેસાથે સદ્ગુરુનો પ્રત્યક્ષયોગ અસંભવ નથી પણ દુર્લભ તો છે જ.
