________________
ગાથા-૧૦].
[૪૯
આત્મજ્ઞાન સમદર્શિતા, વિચરે ઉદયપ્રયોગ અપૂર્વવાણી પરમકૃત, સદ્ગુરુ લક્ષણ યોગ્ય. ૧૦ સદ્ગુરુ શબ્દમાં ગુરુ સાથે વપરાયેલો “સ’ શબ્દ સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન તથા સમ્યક્યારિત્રની એકતારૂપ સદ્ભાવનો સૂચક છે. એટલે કે સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર વિના સદ્ગુરુ ન હોય શકે. સામાન્ય રીતે વિદ્યાગુરુમાં અને સદ્ગુરુમાં એટલું અંતર હોય છે કે, વિદ્યાગુરુ જે પાઠ વિદ્યાર્થીને ભણાવે છે, તે વાત પોતે પૂરી રીતે પાળતા નથી, જ્યારે સદ્દગુરુ જે વિષયનો ઉપદેશ આપે છે, તેને પોતે પાળે અથવા તે પાળવાના માર્ગ પર ચાલતા હોય છે. કોઈ કહે કે, જો વિદ્યાગુરુ એમ કહે કે મોહન કરવો અને પોતે પણ મોહન કરે તો? હા, જ્યારે પોતાને પણ મોહભાવ દૂર થયો ત્યારે પોતે પણ સદ્ગુરુ થઈ ગયા છે. આમ વિદ્યાગુરુ અને સદ્ગુરુ બંને પોતપોતાની રીતે યોગ્ય જ છે.
સદ્ગુરુના લક્ષણો બતાવતાં સર્વપ્રથમ લક્ષણ આત્મજ્ઞાન કહ્યું છે, કારણ કે આત્મજ્ઞાન વિના અગિયાર અંગ અને નવ પૂર્વના શાસ્ત્રજ્ઞાન સહિત બાહ્ય મુનિદીક્ષા પાળવાવાળા દ્રવ્યલિંગી સાધુ પણ, મિથ્યાદષ્ટી કે અજ્ઞાની જ કહેવાય છે.
સમદર્શિતા એટલે સમભાવ અથવા સમતા. ચોથા ગુણસ્થાને એક કષાય ચોકડીના અભાવપૂર્વક સમદર્શિતા કે વીતરાગતા હોય છે તથા છઠ્ઠા-સાતમા ગુણસ્થાને ત્રણ કષાય ચોકડીના અભાવપૂર્વક વીતરાગતા હોય છે. રાગ અને દ્વેષથી રહિત આત્માની શુદ્ધ પરિણતિને જ સમદર્શીપણું કહેવાય છે. અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ સંયોગોથી પોતાને
