________________
©©લ)
છે , પૂર્ણ કલા
પરમામા પૂર્ણ કલા ગીરાજ આનંદઘનનું આ કથન ખૂબ ગહન ભાવથી ભરેલું છે : કલા એ આત્માનું અવિભાજ્ય અંગ છે: કલા પ્રમોદજનક નથી, પણ પ્રમોદમય છે! કલા એ વાસ્તવિક દૃષ્ટિએ કારણ નથી, પણ કાર્ય છે. છતાં, એ કારણ નથી જ એમ પણ ન કહેવાય; કારણ કે કલાની સંસિદ્ધિ બે પ્રકારે થાય છે. એક સ્કૂલ રૂપમાં ને બીજી સૂક્ષ્મ રૂપમાં; અથવા એક કારણરૂપમાં ને બીજી કાયરૂપમાં !
સ્થૂલ કલા પૂણિમા જેવી છે. એ પ્રત્યેક પ્રાણીનેમાનવને આહલાદ, સ્કૃતિ, તેજસ્વિતા, કલપનાશક્તિ ને રસાનુભવની આછી લહાણ પીરસે છે, કારણ કે પૂણિમા પણ બીજના ચંદ્રની પૂર્ણ બનેલી અભિવ્યકત કલા જ છે ને! અલબત્ત, એ સ્થૂલ છે, છતાં એ સુષુપ્ત હૈયાને જાગરૂક કરી શકે છે, જાગરૂક હૈયાને ઊર્મિલ બનાવે છે અને ઊમિલ હૈયાને મંથનનાં દ્વાર સુધી લઈ જઈ શકે છે. અહીં સ્થૂલ કલાની મર્યાદા આવી જાય છે. - હવે સૂક્ષ્મ કલાનો પ્રારંભ થાય છે. મંથનની ભૂમિકામાં અટકેલી કલા અહીં પિતાનું સ્થૂલ સ્વરૂપ મૂકી, સર્જન દ્વારા પિતાની સૂક્ષમતા પ્રદશિત કરે છે;
પ૦
