________________
અને સરળતાને મારે છે; લેભ જીવનની સમગ્ર સુખદ શાંતિને લુંટી લે છે.
પણ આ ચારે ઉત્પન્ન કેમ થાય છે તે વિચારવાનું છે. આ ચારેને જનક છે મોહ. આ ચાર કષા મેહનાં જ સંતાન છે અને મોહ કમમાં રાજા છે.
મોહનીય કર્મના ઉદયકાળ આત્મા સ્વસ્થતાથી સ્વના સ્વરૂપમાં ઠરી શકતું નથી. પોતાના સ્વભાવસ્વસ્થતા ગુમાવી બેસે છે, પરદ્રમાં પરિભ્રમણ કરે છે.
મદિરાપાનથી મનુષ્ય પાગલ થઈ ગમે તે ચેષ્ટા કરે, ઉન્માદભર્યું જીવન જીવે અને ન કરવાનું કરી બેસે; તેમ મોહની મૂછના પણ ચેતનને સ્વભાવમાંથી પરભાવમાં લઈ જાય છે. આ પરભાવ એટલે જ કે, માન, માયા અને લેભ.
આ રીતે જોતાં જણાશે કે કષાય એ મોહને જ વિકાર છે. આ વિકારના મૂળ કારણ એવા મોહને સ્વથી ભિન્ન જાણો એ જ આવશ્યક કર્તાય છે.
સુંવાળા અને સુંદર આકારમાં આવતા મેહની ભયંકરતાનું જ્ઞાન ચેતનને સ્વસ્વરૂપના દર્શનથી જ થાય છે.
આ દશન કરાવવા જ આચારાંગ સૂત્રમાં પ્રભુએ કહ્યું : એગં જાણે સે સવં જાણે તું પહેલાં તને જાણ, તું તારી શુદ્ધ નિર્મળતાને જાણ પારદર્શક સફટિક પણ જેની આગળ મલિન લાગે એવા હે શુદ્ધ ચેતના તું તને જાણ. તને તું જાણતાં બીજું જાણવાનું વગર જાયે જણાઈ જશે. સેનું શુદ્ધ રૂપે પ્રગટ થતાં શેષ મલિનતામાં જાણવાપણું પણ શું હોય ?
૪૧
