________________
૭૪.
પૂર્ણિમા પાછી ઊગી! ત્યારે જ તમારી ઇન્દ્રિયેને બરાબર સાચે રસ્તે વાળે અને જુઓ કે તમે કેટલું બધું કામ કરી શકે છે.
સમાજને એક વર્ગ કહે છે કે માણસ કઈ કરી શકતું નથી. એ બાપડે શું કરવાને હતો? એ તે કુદરત આગળ એક નાચીજ વસ્તુ છે. જ્યારે બીજો પક્ષ કહે છે કે માણસ બધું કરી શકે. કુદરતને પિતાના ચરણે નમાવી શકે એવી શક્તિ અને સામર્થ્યને એ સ્વામી છે.
આ બે વિચાર પ્રવાહમાંથી યુવાનોએ બીજો પક્ષ પસંદ કરવાનું છે. એટલા માટે જ અંગ્રેજીમાં કહેવત છે કે, “નિસર્ગે દુનિયા બનાવી અને માણસે શહેર તેમ જ નગરે વસાવ્યાં.” કહેવાનો ભાવાર્થ એમ છે કે દુનિયા તે ઉજજડ હતી, પણ એ ઉજજડ દુનિયાને નંદનવનમાં ફેરવનાર તે માણસ છે. માણસ ન હોય તે આ દુનિયા વેરાન વગડે બની જાય. અમે માંડવગઢમાં ફરવા ગયા હતા. ત્યાંની માટી મોટી હવેલીઓ, ઊંચાં તેતિંગ મકાને, શિલાઓમાં અદ્ભુત કતરણું એ બધું જોયું ત્યારે મનમાં અભાવ જાગે કે પ્રાચીન ભારતને ઇતિહાસ કેવાં મોટાં સર્જન કરી શકતે હો!
પણ સાથે સાથે, દિલમાં એક ગમગીની પણ છવાઈ ગઈ કે આવું સર્જન કરનારા માનવીઓના ચાલ્યા જવાથી એ સ્થાન એવું ભયવાળું બની ગયું કે કૂતરાં અને શિયાળવા પણ ત્યાં જતાં ગભરાય. આવું ભયમય વાતાવરણ એટલા માટે જ છે કે માનવીએ એને ત્યાગ કર્યો છે.
માનવી જેને ત્યાગ કરે છે તે જે નંદનવન હોય તે
