________________
પૂર્ણિમા પાછી ઊગી! તે તરફ તેમનું લક્ષ ખેંચ્યું ત્યારે એમણે હસીને કહ્યું:
હું એવી ચીજ જોઈ રહ્યું હતું કે જેના તરફથી દષ્ટિ ફેરવી આ દાઢી તરફ જોવામાં મને કંઈક લૂંટાઈ જતું જણાયું. અને મેં એને જ જોયા કર્યું? આનું નામ વિસર્જન. અહંના વિસર્જન વિના સર્જન થઈ શકતું નથી.
ધાર્મિક અનુષ્ઠાન કરતી વખતે નિયમાનુસાર તે નિર્જરા થવી જોઈએ. પણ અહંના કારણે ઘણી વાર નિર્જરાને બદલે બંધ પડે છે. ધર્મક્રિયા સૌથી સૂક્ષમ છે, એમાં જાડી બુદ્ધિ કામ નહિ લાગે.
આ પ્રસંગે મને શિશવની એક રમત યાદ આવે છે. અમે નાના હતા ત્યારે સૌ ભેગા મળી ડાહીના ઘોડાની રમત રમતા. તમે સૌ પણ બાલ્યાવસ્થામાં એ રમત રમ્યા હશે. છોકરાઓ પૈકી એક ડાહી થાય છે, એક જણ ઘેડ થાય છે. ડાહી પેલાને આંખે પાટા બાંધે કે આંખ મીંચે જ્યારે બીજાં બધાં
કરાઓ જુદા જુદા ઠેકાણે સંતાઈ જાય. ડાહી તે તેના મૂળ સ્થાને જ બેસી રહે છે, પણ ઘોડો બધાને પકડવા જાય છે. દરમિયાન જે છોકરાઓ પકડાયાં પહેલાં ડાહીને સ્પર્શ કરી લે, તે મુક્ત થયા ગણાય છે. આ ઘડો તે કાળ ને ડાહી તે પરમાત્મા. બાળકે તે આપણે સંસારી જ છીએ. કાળની આંખ ચૂકવી ડાહીને સ્પર્શ કરી લેનારને કાળ કશું જ કરી શકો. નથી, કારણ કે એ મુક્ત થઈ ગયેલ હોય છે. ડાહીને પ્રભુની ઉપમા આપી શકાય. અહં જેમાંથી નીકળી જાય અને ડાહીને સ્પર્શ કરી લે તે સેહં બની જાય છે. પણ આ ક્યારે શક્ય અને જ્યારે અહંમાંથી નાહંની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે.
