________________
૧૬૨
પૂર્ણિમા પાછી ઊગી! નૌકા કદાચ ગુલાંટ પણ ખાઈ જાય. તમને તરતાં આવડે છે?” કોઈને તરતાં આવડતું નહોતું. એટલામાં પૂર આવ્યું. નાવ ડૂબવા લાગી. નાવિકથી ન રહેવાયું. એણે કહ્યું: “મારી પિણી જિંદગી પાણીમાં ગઈ પણ પા બચી જશે; જ્યારે તમારી તે હવે આખી જિંદગી પાણીમાં જવાની. અહીં તરવાના જ્ઞાન સિવાય બીજું બધું જ્ઞાન નકામું છે.”
આ વાત સૌને લાગુ પડે છે. તમને બીજું બધું જ્ઞાન છે, બધી રીતે હેશિયાર છે, આ બધું ખરું, પણ સંસાર સાગરમાં કેમ તરી જવું તે આવડે છે? જ્ઞાનીઓ કહે છે : ભવસાગરને કેમ તરી જે તે જાણે તે જ્ઞાની.
જ્ઞાનની બે શાખા છે: વિષયપ્રતિભાસ અને આત્મસ્પશી. પહેલું જ્ઞાન ભાડે મળે. સ્કૂલ અને કોલેજમાં પણ મળે. આત્મસ્પર્શી જ્ઞાન ભાડે નથી મળતું; એને માટે અંદર ડૂબકી મારવી પડે છે, પિતે પિતાને પ્રશ્ન કરી, પિતાને જાણ પડે છે, આવા જ્ઞાનવાળો દુનિયામાં વસતાં જેમ હસે છે તેમ દુનિયાને છોડતે હોય છે ત્યારે પણ હસતે હસતે છેડી શકે છે.
ભગવાન મહાવીરે દેહ છોડતાં પહેલાં સેળ પ્રહરની છેલ્લી દેશના આપેલી. તેમને થયું કે મારી પાસે જે છે તે સૌને આપતે જાઉં. જ્ઞાનના ખજાના જેવું ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર માનવજાતને આપ્યું. આ સુધાની વૃષ્ટિ પ્રસંગે પણ તેમના મુખકમળ પર કે અહલાદ હ! એમને એમ જ થતું હશે ને કે જતાં જતાં જગતના હદયના પ્યાલા જ્ઞાનથી છલકાવી જાઉં !
