________________
જીવન ગાળ્યું છે ! વિસંવાદ એનુ નામ જ જીવન! અને વિસ વાદી વાગતી જીવનવીણાને સવાદી બનાવે એનું નામ જીવ્યું સજ્જળ !
E
કાઈ એવા દાવા કરે પણ ખરા કે મારા જીવનમાં આજસુધી મે' સવાદ અને સુખ જ અનુભવ્યાં છે, ત્યારે જવાબમાં આપણને પેલા કવિની ઉક્તિ જ કહેવાનું મન થાય—
- પીંપળ પાન ખરંત હૈ, હસતી કુપળિયાં, ‘ મુજ વીતી તુજ વીતશે, ધીરી બાપુડિયાં.’
ભવની આ મથામણમાં–સંસારસાગરનાં આ ભરતીઓટમાં સ્વસ્થ રહેવા માટે, સ્થિતપ્રજ્ઞ રહેવા માટે આપણા પૂર્વજોએ આ ધરા પર એક દીવાદાંડી રેાપી છે, અને તે છે નીતિસદાચારની, ધર્માંની અને પરમાર્થની ! આજના ઘણા આગળ પડતા માણસા વિમાસણમાં છે. પૂછ્યા કરે છે, ધમ શું? નીતિ શું? એની વ્યાખ્યા કઈ રીતે થઈ શકે??
6
અમે એમની સામે એક જ વાકય રજૂ કરી શકીએ, અને એને નીતિ, ધર્મ કે નાગરિકતા જે લેખલ મારવું હોય તે ભારી લે.
"
आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत् '
આપણને જે ન ગમે, તે બીજાને ન જ ગમે. આપણને ન ગમે તેવું આચરણ ખીજા તરફ ન કરવું : એનું નામ નીતિ, ધર્મ' કે સંસ્કાર ! જેમ કે અમેરિકા પેાતાના ઉપર અણુએખ પડે એમ ન ઇચ્છતું હાય તા, એણે ખીજા પર અણુભેાંખ મૂકવાની ઈચ્છા ન કરવી. પણ આજ જગતમાં સત્ર સર્પ અને માનવીના જેવા પરસ્પર શકિત ધાટ રચાયે છે. જીવન ભયથી આક્રાન્ત છે. સ` માને છે, માનવી મને મારશે. માનવી માને છે, કે સર્પ મને ડસી લેશે. અને સ્વરક્ષણના એ કલ્પિત ભયમાં એક—ખીજાતે સંહારવામાં અને વ્યગ્ર છે. શાન્તિ સહુને ખપે છે અને અશાન્તિમાં સહુ રાચે છે!
અને પશુસૃષ્ટિને નિયમ માનવકુળા વચ્ચે પણ પ્રસર્યાં છે. એક પક્ષ
