________________
તરવવિચાર અને અભિવાદના
થવાના. સુખ મેળવવા જ જો ભારત છોડી વિદેશમાં કાયમી વસવાટ કરતા હેય, તો સુખી નહિ જ થવાના એમ હું માનું છું. સુખ કોને કહેવું? હું માનું છું કે ભારતમાં મુશ્કેલીઓ હોય, પૂરાં સુખ-સગવડ ન હોય, તો પણ આવા વિદ્યાથીએ કાયમ માટે પિતાનું વતન છોડે તેમાં તેમનું કલ્યાણ નથી. જીવનધોરણને બહુ ઊંચો ખ્યાલ કદાચ છોડવો પડે. સાદાઈ અપનાવવી પડે. અત્યારના વાતાવરણમાં આમ કરવું સહેલું નથી, પણ બીજો ઉપાય નથી. થોડા સમય માટે, અભ્યાસ પૂરો કરી, અનુભવ મેળવવા અથવા થોડી રકમ અહીં આવતાં પહેલાં ભેગી કરવા વિદ્યાથી ત્યાં કામ કરે તેમાં કાંઈ વાંધે ન હોય, પણ પોતાના સંતાનને કાયમ માટે ગુમાવવા કઈ મા-બાપ કે સમાજ ઇરછે નહિ. તેમ થાય તે આવું શિક્ષણ નથી જોઈતું એવી લાગણી પેદા થશે.
મારે બીજો પણ અનુભવ છે. આવા ઘણા વિદ્યાથીઓ પાછાં આવ્યા છે. તેમને શરૂઆતમાં મુશ્કેલીઓ પડી છે, પણ અંતે ઠીક ઠીક થાળે પડ્યા છે. કેટલાક સારું કમાયા છે, સારા ઉદ્યોગો ઊભા કરી શક્યા છે અને અંતે દુઃખી નથી થયા. અધીરા થવાની જરૂર જ નથી. થોડે વખત અપમાનજનક સ્થિતિ લાગે, મૂંઝવણ થાય, ભીડથી રહેવું પડે, તે પણ છેવટે પ્રમાણમાં અસંતોષકારક નહિ એવું સ્થાન મળી રહેશે. થેડી હિંમત પણ જોઈશે. મોટાં શહેરોમાં જ રહેવાની લાલચ છોડી, નાના ઉદ્યોગમાં પડવું પડશે. સરકારે પણ ઘણી યોજનાઓ કરી છે. તેના અમલમાં વિલંબ થાય છે.. લાગવગ છે, અમલદારશાહી છે, બધું ખરું, પણ એક પ્રામાણિક પ્રયત્ન પણ છે.
વિદેશમાં વસતા વિદ્યાર્થીઓએ આ બધું જાણવું જોઈએ, સમજવું જોઈએ.. અત્યારે વિપરીત હવા પેદા થઈ છે, તેને પલટાવવી જોઈએ. જે વિદ્યાર્થીઓને વિદેશ મોકલીએ તેમને આ બધું સમજણપૂર્વક કહેવું જોઈએ. પછી કેટલાક ખોટા રૂપિયા નીકળે તે તેમનું નસીબ!
૭-૧-૬૯
