________________
૧૬૬
તત્ત્વવિચાર અને અભિનંદના
કચડાયેલ હતા. અતિહાસિક સંજોગો, જ્ઞાતિપ્રથા, પરતંત્રતા વગેરે અનેક કારણોએ મોટા ભાગની પ્રજા પીડિત હતી. આવા વર્ગોને ઊંચે લાવવા ખાસ રક્ષણ આપવાની જરૂર હતી તેથી બંધારણમાં એવી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. સમાનતાને સિદ્ધાંત સ્વીકાર્યો છે. સાથે ન્યાય કરવા, અપવાદો મૂક્યા છે.
ત્રણ વર્ગોને મુખ્યત્વે આવા રક્ષણના અધિકારી ગણ્યા છે : અનુસૂચિત જાતિ (Scheduled Castes), અનુસૂચિત જનજાતિ (Scheduled Tribes) ( મુખ્યત્વે આદિવાસીઓ ), અને પછાત વર્ગો ( Backward Classes ).
આ ત્રણે વર્ગોને શિક્ષણ અને સરકારી નોકરીમાં રક્ષણ આપવા રાજ્યને સત્તા આપી છે. આને માટે કોઈ સમયમર્યાદા બાંધી નથી. અનુસૂચિત જાતિઓ અને જનજાતિઓને લોકસભા અને ધારાસભાઓમાં અનામત બેઠકે પણ આપી છે. શરૂઆતમાં આની મુદત ૧૦ વર્ષની હતી. તે વધારી ૨૦ વર્ષની કરી, ૩૦ વર્ષની કરી અને જાન્યુઆરી ૧૯૮૦માં ૪૦ વર્ષની, એટલે કે જાન્યુઆરી ૧૯૯૦ સુધીની કરી છે.
આ સંબંધે બંધારણની કેટલીક જોગવાઈ જોઈએ. કલમ ૧૫ (૧) :
The siate shall not discriminate against any citizen on grounds only of religion, race, sex, place of birth or any of them. . કલમ ૧૬ (૨) :
There shall be equality of opportunity for all citizens in matters relating to employment or appointment of any office under the state. કલમ ૨૯ (૨)
No citizen shall be denied admission into any educational institution maintained by state or receiving aid out of state funds on ground only of religion, race, caste, language or any of them.'.
