________________
ભગવાન મહાવીર
૧૩૯
મૂકયો છે. જૈનધર્મ અહિંસા, તપ અને સયમ ઉપર, બૌદ્ધધર્મ કરુણા ઉપર, તા ગીતાએ લોકસંગ્રહાથ કયોગ ઉપર ભાર મૂકયો છે. પણ ત્રણે ધર્મોમાં અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ માનવીના આચારધર્મ ના મૂળભૂત સિદ્ધાંતાના સ્વીકાર છે.
જીવન એક ગૂઢ રહસ્ય છે. તેને તાગ પામવા, માનવી સમજણા થા ત્યારથી, ચિંતન કરતા રહ્યો છે. સંતપુરુષો, પયગંબરા `ક તત્ત્વજ્ઞા પોતાના જ્ઞાનઅનુભવનેા વારસા આપણને આપી ગયા છે. આ બધા મહાપુરુષો સમક્ષ બુનિયાદી પ્રશ્ન એ હતા અને આપણી સમક્ષ પણ છે, કે માનવીનુ જીવન અને તને વ્યવહાર એવાં હોવાં જોઇએ કે જેથી પાતાને પણ સાચું સુખ અને શાંતિ મળે અને પોતાની આસપાસનાં સર્વ પ્રાણીઓને પણ સુખ અને શાંતિ મળે. આવાં સુખ અને શાંતિની શોધમાં માનવી ભટકતા રહ્યો છે અને તે ભ્રમણામાંથી છૂટવા પ્રયત્ન કરે છે. ભગવાન મહાવીરે આ સમસ્યાને ઉકેલ ખતાવ્યા છે. એ તમનુ જીધનદશન છે. આ પવિત્ર દિવસે એ જીવનદન ફરી ચાદ કરી સમજવા પ્રયત્ન કરીએ.
આ જીવન સમસ્યા તેમણે આ રીતે મૂકી છે
જ્જનો ? વહે વિટ્ટે ? ૧માસે ? વર્ષે સમે ? कहं भुञ्जन्तो भासन्तो, पावं कम्मं न बढइ ||
અર્થાત્ સાધક કેવી રીતે ઊભા રહે, કવી રીતે બેસે, કેવી રીતે પૂર્વે, 'કેવી રીતે ખાય, અને કેવી રીતે ખાલે, જેથી તેને પાપકર્મીનું ધન ન થાય.
આ ગાથામાં આપણે જોઈશુ` કે જીવનના સામાન્ય વ્યવવહાર માટે પણ ચાવી માગી છે. આવા જ સવાલ અર્જુને શ્રીકૃષ્ણને ગીતામાં પૂછ્યો : स्थितप्रज्ञस्य का भाषा, समाधिस्थस्य केशव । स्थितधीः किं प्रभाषेत्, किमासीत् व्रजेत् किम् ।
સ્થિતપ્રજ્ઞ
પુરુષ ક્રમ વ્હાલે, કેમ ચાલે, કમ બેસે વગેરે. ભગવાન મહાવીરતા જલાખ નીચેની બે ગાથામાં છે :
નયં વરે, નયં વિટ્ટે, પ્રવાસ, યં સયે ।
નય મુઘ્નનો, માસન્તો, પાવું મ્' ન વજ્ર ।।
‘શ્રેયાથી મનુષ્ય કે સાધક આ બધા વ્યવહાર જતનપૂર્વક કરે એટલે કે. કાઈ જીવને હાનિ કે દુ:ખ ન થાય એવી રીતે વર્તે, તા તેને પાપકમનું ખધન થતુ નથી.
.
