________________
બન્ડ રસેલ
૧૧૩
રસેલ યુદ્ધવિરોધમાં સત્યાગ્રહ કરી જેલ ગયા અને તેમણે શાંત મોરચાઓ કર્યો. પણ ગાંધીજીની જીવનદષ્ટિ તેમને બહુ આકર્ષક ન હતી. ગાંધીજીનું નામ બહુ ઓછું તેમણે ઉચ્ચાર્યું છે. ગાંધીજીમાં સંયમ, તપશ્ચર્યા અને જીવનસાધના હતાં તે માગ રસેલને સ્વીકાર્ય ન હતા. જીવનને ઉલ્લાસ તેમને જોઈતા હતા.
૯૭ વર્ષની ઉંમર સુધી, એક મહાન પ્રેરક બળ તેઓ રહ્યા. તેમના સામાજિક અને રાજકીય બાબતોના વિચારો કદાચ બહુ ચિરંજીવ નહિ થાય. તત્ત્વજ્ઞાન, ગણિત, તર્કશાસ્ત્ર વગેરે વિષયોના તેમના વિચારે કદાચ વધારે ગણનાપાત્ર રહેશે.
રસેલ, વિચાર અને કમસમૃદ્ધ જીવન જીવી ગયા. કોઈ પણ વ્યક્તિ છેવટ જગતના પ્રવાહ ઉપર કેટલી કાયમી અસર પાડી શકે છે તેના ઉપર તેના જીવનની સાર્થક્તાને આધાર નથી. પણ પોતે કેટલું જાગ્રત, વિચારપૂર્ણ, નીડર જીવન જીવ્યા અને પિતાને ઉત્કર્ષ કેટલે કર્યો તેમાં જીવનની સાર્થકતા છે. રસેલનું જીવન આ રીતે ધન્ય હતું.
૧૬-ર-૦૦
તે. અ. ૮
