________________
: ૫૮ :
જીવન અને દર્શન કર્તવ્યને દીવડે પ્રગટશે તે જ પ્રકાશ મળશે. કર્તવ્ય વિનાનાં ભાષણોથી તે છે એના કરતાં અંધારું વધશે એમ આજના યુગનાં દેલન પરથી લાગે છે!
હદયના ઊંડાણમાં કેતરાઈ જાય એવી ગંભીર વાણીથી શ્રી રામે કહ્યું: “ભાઈ ! હું જાણું છું કે પ્રેમ બળવાન છે. પણ એ તું કેમ ભૂલી જાય છે. કે પ્રેમ કરતાં પણ કર્તવ્ય મહાન છે! કર્તવ્યની વેદી પર પ્રેમનું બલિદાન આપવું એમાં જ માનવની મહત્તા છે! : -
ધર્મ સમરમેં કભી ભૂલકર, ધૈર્ય નહીં ખાના હોગા, વજપ્રહાર ભલે શિરપર હે, કિન્તુ નહીં ના હોગા,
માટે કહું છું કે શેક કર્યા વિના કર્તવ્યના પથે લાગી જા.”
આ વચને સાંભળતાં શ્રી ભરતથી ન રહેવાયું. એમને આત્મા મમતાથી દ્રવી ગયો. એમણે કહ્યું. “ભાઈ! આ વાત હું જાણું છું પણ માનવીનું મન એ નિર્મળતાના પરમાણુઓથી ઘડાયેલું છે. એટલે કેકવાર એ દ્રવી જાય છે. છતાં હું આપની આજ્ઞા શિરેવંદ્ય ગણું છું. આપ મને આ રાજ્યધૂરા વહન કરવાની આજ્ઞા કરે છે તે હું પણ પ્રતિજ્ઞા કરું છું કે આ અધ્યાના મહાન સિંહાસન પર હું નહિ બેસું પણ શ્રી રામની પાદુકાઓ બિરજશે. રાજ્યાભિષેક ભરતને નહિ પણ શ્રી રામના ચરણની ચાખડીઓને થશે. આજથી ભરત એક રાજા તરીકે નહિ, પણ શ્રી રામના ચરણોની
