________________
૩૧ જરા મોડું થઈ ગયું. માફ કરો. હવેથી આવી ભૂલ નહિ થાય.” અને એમના ઈશારા પ્રમાણે કામે લાગી ગયા.
મેં પૂછયું, “આ ભાઈને કેટલે પગાર આપે છે ?”
ઉત્તર મળે “ઢસો.” મને મનમાં થયું દેઢો માટે આટલી દીનતા આટલી કાકલુદી ભરી વિનંતી ?
જ્યારે બેગને રોગ જાણી લાત મારનાર ત્યાગીઓને જોઈ અક્કડ બને અને ધનવાનની આગળ દીન બને, ત્યારે દ્રોણાચાર્યનું વચન યાદ આવે છે. અથનાં વાણા વયમ્ અમે ધનના દાસ છીએ, ધર્મના નહિ!
ધનની આગળ તે સૌ નમે. ટલે આપનાર આગળ તે કૂતરું પણ નૃત્ય કરે. માણસ પણ એકલા પેટ પિષનારને જ નમે અને મહા પુરુષોની કદર ન કરે, વડીલના વિનય ન સાચવે, અધ્યાપક પ્રત્યે આદર ન દાખવે તે એની માનવતા કઈ રીતે વિકસે? નમ્રતા માટે વસ્તુપાલનો પ્રસંગ વિચારવા જેવો છે.
પાલીતાણાની યાત્રાએ નીકળેલો સંઘ મહામંત્રી વસ્તુપાળના ગામમાં આવ્યું. એમણે સપ્રેમ સંધને ભજનનું નિમંત્રણ આપ્યું. સંધ પિતાને ઘેર આવ્યું ત્યારે એમના હૈયામાં હર્ષ માય નહિ. સુવર્ણના થાળ અને સુવર્ણની ઝારી લઈ બારણા પાસે મહામંત્રી પતે જ સંઘના પગનું પ્રક્ષાલન કરવા બેઠા. વસ્તુપાળ સંધમાં આવનાર પ્રત્યેક વ્યક્તિને પ્રેમથી નમન કરી એનાં ચરણ ધૂએ. અને મહાસેનાપતિ તેજપાળ અતિથિને અંદર લઈ જાય. આ રીતે સમસ્ત સંધના પગ ધોતાં એમના શરીર પર પરસેવાની ધારા વહેવા લાગી.
નોકરેએ કહ્યું: “માલિક! આ કામ અમને સોંપે. થોડા બાકી રહ્યા છે, એમના પગ અમે ઘેઈશું. આપના શરીર પર પરસેવાની ધારા વહી રહી છે. આપને થાક લાગે હશે.”
