________________
આત્મજાગૃતિ પછી પણ મરવાનું ! મરવા માટે આટલું બધું કરવાનું ? મરવું જ હોય તે આટલે અભ્યાસ ન કરે, દેશાટન ન કરે તે પણ મરી શકાય છે. શું અભણ નથી મરતા? અભણ પણ કરી શકે છે. વિદ્યાવાન તો એમ કહે કે- પછી અમર બનીશ, મૃત્યુ સામે યુદ્ધ કરીશ, વૃત્તિઓ પર વિજય મેળવીશ, જીવનમાં પ્રેમ, પ્રકાશ અને શ્રદ્ધાને ભરીશ અને મૃત્યુને તરી જઈશ, વિદ્યા તે મૃત્યુને જિતવા માટે છે. એક કવિ કહે છેઃ હસી મૃત્યસુખે ધસવાનું જ દે, ધસી મૃત્યુમુખે હસવાનું જ દે. - વિદ્યાવાનમાં જીવનની ખુમારી જોઈએ. સુખમાં કે દુખમાં; સંપત્તિમાં કે વિપત્તિમાં, સંગમાં કે વિયોગમાં પિતાના આત્માની અને પિતાના મનની મસ્તી ન ગુમાવે તે જ અભ્યાસી.
જેમ પ્રકૃતિના રહસ્યને જાણનાર માણસ ઉનાળો આવતાં અકળાતા નથી, શિયાળે આવતાં ફરિયાદ કરતા નથી કે વર્ષાકાળ આવતાં બબડાટ કરતા નથીએ જાણે છે. આ તે ઋતુ ઋતુના ખેલ છે. શિયાળામાં ટાઢ પડે છે પણ ઘઉ ને કપાસ એમાં જ તૈયાર થાય છે. વર્ષોમાં વૃષ્ટિ થાય અને કીચડ થાય પણ જુવાર બાજરી એમાં જ પાકે છે. ઉનાળામાં તડકો પડે પણ મીઠી કેરીઓ અને રાયણ એ ઋતુમાં જ પાકે છે, તેમ દુખ, વિપત્તિ, વિયેગ પણ માણસને ઘડવા આવે છે, એથી માણસની કસોટી થાય છે. માણસનું હોર આવા સંગમાં જ પ્રગટે છે. સાચે અભ્યાસી દુઃખને પણ કુદરતની પ્રિય ભેટ માની હસતા મુખે એનું સ્વાગત કરે છે. એ સમજતા હોય છે કે આજનું દુઃખ એ મારી ગઈકાલની ભૂલનું જ પરિણામ છે. એક ભૂલને સુધારવી હોય તે બીજી નવી ભૂલ ન કરવી. દુખ વખતે અફસોસ કરે એ જૂની ભૂલમાં નવી ભૂલને ઉમેરો કરવા બરાબર છે.
