________________
આત્મજાગૃતિ માણસ મુક્ત બને કે બંધાય ? જે એક શ્રેષ્ઠ નાગરિક બનવાને અગ્ય છે, તે શ્રેષ્ઠ જીવન માટે એગ્ય કઈ રીતે ગણાય ? મૃત્યુને જિતે તે વિદ્યા.
એક ભાઈ ઈન્ટરની પરીક્ષા આપી રજામાં ઘેર આવ્યા. મેં અરસામાં બહારગામથી એમને ત્યાં એક મહેમાન આવ્યા. એ મહાન ચિત્તક હતા. વિદ્યાર્થીના પિતા પિતાના પુત્રને બપોરે ચિન્તકની પાસે લાવ્યા અને પોતાના પુત્રના અભ્યાસની વાત કરી. ચિન્તકે પૂછયું: “શું ભણે છે?” “સાહેબ, ઈન્ટરની પરીક્ષા આપીને આવું છું.” “હવે શું કરશે?” “બી એ થઈશ.” પછી શું કરશે ? ” “પછી તે જે ફર્સ્ટ કલાસ આવીશ તે ફેરેને જઈશ અને એમ. એ. થઈશ.” “એમ. એ. થઈને પછી શું કરશે?” “પછી કઈ સારી નોકરી મેળવીશ.” પેલા ચિંતક તે આગળ વધી રહ્યા હતા. એમણે પૂછયું : “પછી?” પેલે વિદ્યાથી જરા થંભ્ય. એને થયું આ શું પૂછે છે? પણ ઉત્તર આપ્યા વિના ચાલે તેમ ન હતું, એટલે એણે કહી નાખ્યું: “પછી પ્રભુ તામાં પગલાં માડીશુ..? ચિન્તકે “પ્રભુતામાં પગલાં ” આ શબ્દ ચાવ્યો. શબ્દ તે ઘણું સારે છે. પશુતા માટે વધારેમાં વધારે
છૂટ મેળવનારા પણ આ જ શબ્દ વાપરતા હોય છે. “ઠીક પછી - શું?” વિદ્યાથીએ કહ્યું. પછી વળી શું? ઘરડા થઈશું.” ચિન્તકને પોતાના પ્રશ્નને દર બરાબર હાથમાં આવતું લાગ્યાં. એટલે ધીમેથી પૂછ્યું. પછી શું?” પેલે વિદ્યાથી મુંઝાઈ ગયે. છેડે અકળાયો. એણે એના પિતા સામે જોયું. એના પિતા પણ વિચારમાં તણુતા હતા, હવે પછી શું ..? એના પિતાની આંખમાં પણ પ્રશ્નાર્થ હતું. એટલે વિદ્યાથીએ કહી નાખ્યું પછી મરી જઈશું.' ચિન્તકે કહ્યું: “બરાબર, હું એ જ કહેવા માંગતા હતા. આટલા અભ્યાસ પછી, આટલી પ્રવૃત્તિ
