________________
૧૦૪
... આત્મજાગૃતિ પ્રથમ માન આપનાર ધમને ન્યાયાધીશ છે!” તે જ ઘડીએ પિતે બ્બિામાં સંતાડી રાખેલી સેટી બતાવતાં યાયાધીશે કહ્યું: “રાજન ! સારું થયું કે તમે અદાલતને માન આપ્યું અને મારે ન્યાય માન્ય રાખે. નહિ તે હું સોગન ખાઈને કહું છું કે તમે ન્યાયને ઠેકર મારી હતી તે, હું આ સેટીથી તમારા બરડાની ખબર અહીં જ લઈ લેત. સારું થયું કે આપણને બનેને સદ્બુદ્ધિ સૂઝી !” - વાહ આ કે ન્યાય! કેરી ધર્મમય વાણું ! આ પ્રસંગ શું કહે છે? આપણી વાણીમાં ધમ જોઈએ, ન્યાય જોઈએ, સત્ય ને પાવિત્ર્ય જોઈએ. કેઈને ય આપણુ વાણીથી અન્યાય ન થઈ જાય એવી કાળજી રાખી વકતૃત્વ કરનારા કેટલા? આવા વિચારક વક્તા હોય તે પ્રજામાં કેટલી શાંતિ ને કલ્યાણકામના હોય ?
એટલે આ આઠ ગુણોથી યુક્ત વાણી બોલે તે વક્તા, નહિ તે બક્તા-લબાડ તે છે જ!
માત્ર ભાષણ સારું કરી જાય, વાણી શુદ્ધ બેસી જાય, એટલા માત્રથી જ્ઞાનીઓ એને વક્તા નથી કહેતા. એમ તે કાશીમાં એવા કેટલાક વિદ્વાને છે કે જે બોલવામાં વ્યાકરણની એક અશુદ્ધિ આવે તે જીભ કાપવા હાથમાં ચપુ લઈને બેઠા હોય. પણ એ જ પંડિતે ગંગાના ઘાટ પર જાય ત્યારે ગાયત્રીનો જાપ કરતા જાય ને માછલું દેખાય તે લેટામાં નાખતા જાય. એમને પૂછે કે આલેટામાં શું ? તે કહેશેઃ “જળડેડી.” આવા વાચાળ પંડિતે પિતાનું કે એના સમાગમમાં આવનારનું શું કલ્યાણ કરે ? એવી જ હાલત છે આજની વિદ્યાપીઠના સ્નાતકની! આ જ્ઞાનને વાણીવિલાસ જનકલ્યાણ માટે નથી વયે પણ લેકોને છેતરવા માટે અને અભણેને આજવા માટે વધે છે ! એટલે આજે માણસ વાણીને ઉપગ પોતાના વિચારોને વ્યક્ત
